Iuvenalis Satira 14
e-lectorum in usum edidit Michael Hendry
2005
|

Index Satirarum
De Codicibus
|
|
1 |
Plurima sunt, Fuscine, et fama digna sinistra |
a |
et quod maiorum uitia sequiturque minores |
1a omiserunt P1FU1 || |
2 |
et nitidis maculam haesuram figentia rebus, |
|
quae monstrant ipsi pueris traduntque parentes. |
|
si damnosa senem iuuat alea, ludit et heres |
5 |
bullatus paruoque eadem mouet arma fritillo. |
|
nec melius de se cuiquam sperare propinquo |
|
concedet iuuenis, qui radere tubera terrae, |
|
boletum condire et eodem iure natantis |
|
mergere ficedulas didicit nebulone parente |
10 |
et cana monstrante gula. cum septimus annus |
|
transierit puerum, nondum omni dente renato, |
|
barbatos licet admoueas mille inde magistros, |
|
hinc totidem, cupiet lauto cenare paratu |
14 |
semper et a magna non degenerare culina. |
23 |
Quid suadet iuueni laetus stridore catenae, |
23-24 huc
transposuit Housman || |
24 |
quem mire adficiunt inscripta, ergastula,
carcer? |
15 |
mitem animum et mores modicis erroribus
aequos |
|
praecipit atque animas seruorum et corpora
nostra |
|
materia constare putat paribusque
elementis, |
|
an saeuire docet Rutilus, qui gaudet
acerbo |
|
plagarum strepitu et nullam Sirena
flagellis |
20 |
conparat, Antiphates trepidi laris ac
Polyphemus, |
|
tunc felix, quotiens aliquis tortore
uocato |
22 |
uritur ardenti duo propter lintea
ferro? |
23-24 post
14 Housman || |
25 |
rusticus expectas ut non sit adultera
Largae |
|
filia, quae numquam maternos dicere
moechos |
|
tam cito nec tanto poterit contexere
cursu |
|
ut non ter deciens respiret? conscia
matri |
|
uirgo fuit, ceras nunc hac dictante
pusillas |
30 |
implet et ad moechum dat eisdem ferre
cinaedis. |
|
sic natura iubet: uelocius et citius
nos |
|
corrumpunt uitiorum exempla domestica,
magnis |
|
cum subeant animos auctoribus. unus et
alter |
|
forsitan haec spernant iuuenes, quibus arte
benigna |
35 |
et meliore luto finxit praecordia
Titan, |
|
sed reliquos fugienda patrum uestigia
ducunt |
|
et monstrata diu ueteris trahit orbita
culpae. |
|
abstineas igitur damnandis. huius enim
uel |
|
una potens ratio est, ne crimina nostra
sequantur |
40 |
ex nobis geniti, quoniam dociles
imitandis |
|
turpibus ac prauis omnes sumus, et
Catilinam |
|
quocumque in populo uideas, quocumque sub
axe, |
|
sed nec Brutus erit Bruti nec auunculus
usquam. |
|
nil dictu foedum uisuque haec limina
tangat |
45 |
intra quae pater est. procul, a procul inde
puellae |
|
lenonum et cantus pernoctantis
parasiti. |
|
maxima debetur puero reuerentia, si
quid |
|
turpe paras, nec tu pueri contempseris
annos, |
|
sed peccaturo |obstet tibi filius infans. |
50 |
nam si quid dignum censoris fecerit
ira |
|
quandoque et similem tibi se non corpore
tantum |
|
nec uultu dederit, morum quoque simius et
qui |
52 simius Withof : filius Ω || |
|
omnia deterius tua per uestigia
peccet, |
|
corripies nimirum et castigabis
acerbo |
55 |
clamore ac post haec tabulas mutare
parabis. |
|
unde tibi frontem libertatemque
parentis, |
|
cum facias peiora senex uacuumque cerebro
|
|
iam pridem caput hoc uentosa cucurbita
quaerat? |
|
Hospite uenturo cessabit
nemo tuorum. |
60 |
uerre pauimentum, nitidas ostende
columnas, |
|
horrida cum tota descendat aranea
tela, |
61 horrida
scripsi : arida Ω || |
|
hic leue argentum, uasa aspera tergeat
alter. |
|
uox domini furit instantis uirgamque
tenentis. |
|
ergo miser trepidas, ne stercore foeda
canino |
65 |
atria displiceant oculis uenientis
amici, |
|
ne perfusa luto sit porticus, et tamen
uno |
|
semodio scobis haec emendat seruulus
unus: |
|
illud non agitas, ut sanctam filius
omni |
|
aspiciat sine labe domum uitioque
carentem? |
70 |
gratum est quod patriae ciuem populoque
dedisti, |
|
si facis ut patriae sit idoneus, utilis
agris, |
|
utilis et bellorum et pacis rebus
agendis. |
|
plurimum enim intererit quibus artibus et
quibus hunc tu |
|
moribus instituas. serpente ciconia
pullos |
75 |
nutrit et inuenta per deuia rura
lacerta: |
|
illi eadem sumptis quaerunt animalia
pinnis. |
|
uoltur iumento et canibus crucibusque
relictis |
|
ad fetus properat partemque cadaueris
adfert: |
|
hic est ergo cibus magni quoque uolturis et
se |
80 |
pascentis, propria cum iam facit arbore
nidos. |
|
sed leporem aut capream famulae Iouis et
generosae |
|
in saltu uenantur aues, hinc praeda
cubili |
|
ponitur: inde autem cum se matura leuauit
|
|
progenies stimulante fame festinat ad
illam |
85 |
quam primum praedam rupto gustauerat
ouo. |
|
Aedificator erat Caetronius
et modo curuo |
|
litore Caietae, summa nunc Tiburis
arce, |
|
nunc Praenestinis in montibus alta
parabat |
|
culmina uillarum Graecis longeque
petitis |
90 |
marmoribus uincens Fortunae atque Herculis
aedem, |
|
ut spado uincebat Capitolia nostra
Posides. |
|
dum sic ergo habitat Caetronius, inminuit
rem, |
|
fregit opes, nec parua tamen mensura
relictae |
|
partis erat. totam hanc turbauit filius
amens, |
95 |
dum meliore nouas attollit marmore
uillas. |
|
Quidam sortiti metuentem
sabbata patrem |
|
nil praeter nubes et caeli numen
adorant, |
|
nec distare putant humana carne
suillam, |
|
qua pater abstinuit, mox et praeputia
ponunt; |
100 |
Romanas autem soliti contemnere
leges |
|
Iudaicum ediscunt et seruant ac metuunt
ius, |
|
tradidit arcano quodcumque uolumine
Moyses: |
|
non monstrare uias eadem nisi sacra
colenti, |
|
quaesitum ad fontem solos deducere
uerpos. |
105 |
sed pater in causa, cui septima quaeque fuit
lux |
|
ignaua et partem uitae non attigit
ullam. |
|
Sponte tamen iuuenes
imitantur cetera, solam |
|
inuiti quoque auaritiam exercere
iubentur. |
|
fallit enim uitium specie uirtutis et
umbra, |
110 |
cum sit triste habitu uultuque et ueste
seuerum, |
|
nec dubie tamquam frugi laudetur
auarus, |
|
tamquam parcus homo et rerum tutela
suarum |
|
certa magis quam si fortunas seruet easdem
|
|
Hesperidum serpens aut Ponticus. adde quod
hunc de |
115 |
quo loquor egregium populus putat
adquirendi |
|
artificem; quippe his crescunt patrimonia
fabris |
|
sed crescunt quocumque modo maioraque fiunt |
117 deleuit Jahn || |
|
incude adsidua semperque ardente camino. |
|
et pater ergo animi felices
credit auaros |
119 deleuit Housman || |
120 |
qui miratur opes, qui nulla exempla
beati |
|
pauperis esse putat, iuuenes hortatur ut
illa |
|
ire uia pergant et eidem incumbere
sectae. |
|
sunt quaedam uitiorum elementa, his protinus
illos |
|
inbuit et cogit minimas ediscere
sordes; |
125 |
mox adquirendi docet insatiabile
uotum. |
|
seruorum uentres modio castigat
iniquo |
|
ipse quoque esuriens, neque enim omnia sustinet umquam |
|
mucida caerulei panis consumere
frusta, |
|
hesternum solitus medio seruare
minutal |
130 |
Septembri nec non differre in tempora
cenae |
|
alterius conchem aestiuam cum parte
lacerti |
|
signatam uel dimidio putrique
siluro |
|
filaque sectiui numerata includere
porri. |
|
inuitatus ad haec aliquis de ponte
negaret. |
134 negaret temptaui : negabit Ω || |
135 |
sed quo diuitias haec per tormenta
coactas, |
|
cum furor haut dubius, cum sit manifesta
phrenesis, |
|
ut locuples moriaris, egentis uiuere
fato? |
|
interea, pleno cum turget sacculus ore,
|
|
crescit amor nummi quantum ipsa pecunia
creuit, |
140 |
et minus hanc optat qui non habet. ergo
paratur |
|
altera uilla tibi, cum rus non sufficit
unum |
|
et proferre libet finis maiorque
uidetur |
|
et melior uicina seges; mercaris et hanc
et |
|
arbusta et densa montem qui canet
oliua. |
145 |
quorum si pretio dominus non uincitur
ullo, |
|
nocte boues macri lassoque famelica
collo |
|
iumenta ad uiridis huius mittentur
aristas |
|
nec prius inde domum quam tota noualia
saeuos |
|
in uentres abeant, ut credas falcibus
actum. |
150 |
dicere uix possis quam multi talia
plorent |
|
et quot uenales iniuria fecerit
agros. |
|
sed qui sermones, quam foede bucina
famae! |
|
quid nocet haec? inquit tunicam mihi malo
lupini |
|
quam si me toto laudet uicinia
pago |
155 |
exigui ruris paucissima farra
secantem. |
|
scilicet et morbis et debilitate
carebis |
|
et luctum et curam effugies, et tempora
uitae |
|
longa tibi posthac fato meliore
dabuntur, |
|
si tantum culti solus possederis
agri |
160 |
quantum sub Tatio populus Romanus
arabat. |
|
mox etiam fractis aetate ac Punica
passis |
|
proelia uel Pyrrhum inmanem gladiosque
Molossos |
|
tandem pro multis uix iugera bina
dabantur |
|
uulneribus; merces haec sanguinis atque
laboris |
165 |
nulli uisa umquam meritis minor aut
ingratae |
|
curta fides patriae. saturabat glebula talis
|
|
patrem ipsum turbamque casae, qua feta
iacebat |
|
uxor et infantes ludebant quattuor,
unus |
|
uernula, tres domini; sed magnis fratribus
horum |
170 |
a scrobe uel sulco redeuntibus altera
cena |
|
amplior et grandes fumabant pultibus
ollae. |
|
nunc modus hic agri nostro non sufficit
horto. |
|
inde fere scelerum causae, nec plura
uenena |
|
miscuit aut ferro grassatur saepius
ullum |
175 |
humanae mentis uitium quam saeua
cupido |
|
inmodici census. nam diues qui fieri
uolt, |
|
et cito uolt fieri; sed quae reuerentia
legum, |
|
quis metus aut pudor est umquam properantis
auari? |
|
uiuite contenti casulis et collibus
istis, |
180 |
o pueri, Marsus dicebat et Hernicus
olim |
|
Vestinusque senex, panem quaeramus
aratro, |
|
qui satis est mensis: laudant hoc numina
ruris, |
|
quorum ope et auxilio gratae post munus
aristae |
|
contingunt homini ueteris fastidia
quercus. |
185 |
nil uetitum fecisse uolet, quem non pudet
alto |
|
per glaciem perone tegi, qui summouet
euros |
|
pellibus inuersis: peregrina ignotaque
nobis |
|
ad scelus atque nefas, quaecumque est, purpura
ducit. |
|
haec illi ueteres praecepta minoribus; at
nunc |
190 |
post finem autumni media de nocte
supinum |
|
clamosus iuuenem pater excitat: accipe
ceras, |
|
scribe, puer, uigila, causas age, perlege
rubras |
|
maiorum leges; aut uitem posce
libello, |
|
sed caput intactum buxo narisque
pilosas |
195 |
adnotet et grandes miretur Laelius
alas; |
|
dirue Maurorum attegias, castella
Brigantum, |
|
ut locupletem aquilam tibi sexagesimus
annus |
|
adferat; aut, longos castrorum ferre labores
|
|
si piget et trepidum soluunt tibi cornua
uentrem |
200 |
cum lituis audita, pares quod uendere
possis |
|
pluris dimidio, nec te fastidia
mercis |
|
ullius subeant ablegandae Tiberim
ultra, |
|
neu credas ponendum aliquid discriminis
inter |
|
unguenta et corium: lucri bonus est odor ex
re |
205 |
qualibet. illa tuo sententia semper in
ore |
|
uersetur dis atque ipso Ioue digna
poeta: |
|
"unde habeas quaerit nemo, sed oportet
habere." |
|
hoc monstrant uetulae pueris
repentibus assae, |
208-9 deleuit Jahn || |
|
hoc discunt omnes ante alpha et
beta puellae. |
210 |
talibus instantem monitis quemcumque
parentem |
|
sic possem adfari: dic, o uanissime, quis
te |
|
festinare iubet? meliorem praesto
magistro |
|
discipulum. securus abi: uinceris, ut
Aiax |
|
praeteriit Telamonem, ut Pelea uicit
Achilles. |
215 |
parcendum est teneris; nondum impleuere
medullas |
|
maturae mala nequitiae. cum pectere
barbam |
|
coeperit et longae mucronem admittere
cultri, |
|
falsus erit testis, uendet periuria
summa |
|
exigua et Cereris tangens aramque
pedemque. |
220 |
elatam iam crede nurum, si limina
uestra |
|
mortifera cum dote subit. quibus illa
premetur |
|
per somnum digitis! nam quae terraque
marique |
|
adquirenda putas breuior uia conferet
illi; |
|
nullus enim magni sceleris labor. "haec ego
numquam |
225 |
mandaui" dices olim "nec talia
suasi." |
|
mentis causa malae tamen est et origo penes
te. |
|
nam quisquis magni census praecepit
amorem |
|
et laeuo monitu pueros producit
auaros |
|
et qui per fraudes patrimonia conduplicari |
229 habent
PCAH, post 230 T, omisit Φ, deleuit
Jahn || |
230 |
dat libertatem et totas effundit
habenas |
|
curriculo; quem si reuoces, subsistere
nescit |
|
et te contempto rapitur metisque
relictis. |
|
nemo satis credit tantum delinquere
quantum |
|
permittas: adeo indulgent sibi latius
ipsi. |
235 |
cum dicis iuueni stultum qui donet
amico, |
|
qui paupertatem leuet attollatque
propinqui, |
|
et spoliare doces et circumscribere et
omni |
|
crimine diuitias adquirere, quarum amor in
te |
|
quantus erat patriae Deciorum in pectore,
quantum |
240 |
dilexit Thebas, si Graecia uera,
Menoeceus, |
|
in quorum sulcis legiones dentibus
anguis |
|
cum clipeis nascuntur et horrida bella
capessunt |
|
continuo, tamquam et tubicen surrexerit
una. |
|
ergo ignem, cuius scintillas ipse
dedisti, |
245 |
flagrantem late et rapientem cuncta
uidebis. |
|
nec tibi parcetur misero, trepidumque
magistrum |
|
in cauea magno fremitu leo tollet
alumnus. |
|
nota mathematicis genesis tua, sed graue
tardas |
|
expectare colus: morieris stamine
nondum |
250 |
abrupto. iam nunc obstas et uota
moraris, |
|
iam torquet iuuenem longa et ceruina
senectus. |
|
ocius Archigenen quaere atque eme quod
Mithridates |
|
composuit: si uis aliam decerpere
ficum |
|
atque alias tractare rosas, medicamen habendum
est, |
255 |
sorbere ante cibum quod debeat et pater et
rex. |
|
Monstro uoluptatem egregiam,
cui nulla theatra, |
|
nulla aequare queas praetoris pulpita
lauti, |
|
si spectes quanto capitis discrimine
constent |
|
incrementa domus, aerata multus in
arca |
260 |
fiscus et ad uigilem ponendi Castora
nummi, |
|
ex quo Mars Vltor galeam quoque perdidit et
res |
|
non potuit seruare suas. ergo omnia
Florae |
|
et Cereris licet et Cybeles aulaea
relinquas: |
|
tanto maiores humana negotia ludi. |
265 |
an magis oblectant animum iactata
petauro |
|
corpora quique solet rectum descendere
funem |
|
quam tu, Corycia semper qui puppe
moraris |
|
atque habitas, coro semper tollendus et
austro, |
|
perditus articulis sacci mercator
olentis, |
269 articulis
Nisbet : ac uilis PU : a siculis Φ || |
270 |
qui gaudes pingue antiquae de litore
Cretae |
|
passum et municipes Iouis aduexisse
lagonas? |
|
hic tamen ancipiti figens uestigia
planta |
|
uictum illa mercede parat, brumamque
famemque |
|
illa reste cauet: tu propter mille
talenta |
275 |
et centum uillas temerarius. aspice
portus |
|
et plenum magnis trabibus mare: plus hominum
est iam |
|
in pelago. ueniet classis quocumque
uocarit |
|
spes lucri, nec Carpathium Gaetulaque
tantum |
|
aequora transiliet, sed longe Calpe
relicta |
280 |
audiet Herculeo stridentem gurgite
solem. |
|
grande operae pretium est, ut tenso folle
reuerti |
|
inde domum possis tumidaque superbus aluta,
|
|
Oceani monstra et iuuenes uidisse
marinos. |
|
non unus mentes agitat furor. ille
sororis |
285 |
in manibus uoltu Eumenidum terretur et
igni, |
|
hic boue percusso mugire Agamemnona
credit |
|
aut Ithacum. parcat tunicis licet atque
lacernis, |
|
curatoris eget qui nauem mercibus
implet |
|
ad summum latus et tabula distinguitur
unda, |
290 |
cum sit causa mali tanti et discriminis
huius |
|
concisum argentum in titulos faciesque
minutas. |
|
occurrunt nubes et fulgura: soluite
funem |
|
frumenti dominus clamat piperisue
coempti, |
|
nil color hic caeli, nil fascia nigra
minatur; |
295 |
aestiuom tonat. infelix hac forsitan
ipsa |
|
nocte cadet fractis trabibus fluctuque
premetur |
|
obrutus et zonam laeua morsuque
tenebit. |
|
sed cuius uotis modo non suffecerat
aurum |
|
quod Tagus et rutila uoluit Pactolus
harena, |
300 |
frigida sufficient uelantes inguina
panni |
|
exiguusque cibus, mersa rate naufragus
assem |
|
dum rogat et picta se tempestate
tuetur. |
|
Tantis parta malis cura
maiore metuque |
|
seruantur: misera est magni custodia
census. |
305 |
dispositis praediues amis uigilare
cohortem |
|
seruorum noctu Licinus iubet, attonitus
pro |
|
electro signisque suis Phrygiaque
columna |
|
atque ebore et lata testudine. dolia
nudi |
|
non ardent Cynici; si fregeris, altera
fiet |
310 |
cras domus atque eadem plumbo commissa
manebit. |
|
sensit Alexander, testa cum uidit in illa
|
|
magnum habitatorem, quanto felicior hic
qui |
|
nil cuperet quam qui totum sibi posceret
orbem |
|
passurus gestis aequanda pericula
rebus. |
315 |
nullum numen habes, si sit prudentia: nos
te, |
|
nos facimus, Fortuna, deam. mensura tamen
quae |
|
sufficiat census, si quis me consulat,
edam: |
|
in quantum sitis atque fames et frigora
poscunt, |
|
quantum, Epicure, tibi paruis suffecit in
hortis, |
320 |
quantum Socratici ceperunt ante
penates; |
|
numquam aliud natura, aliud sapientia
dicit. |
|
acribus exemplis uideor te cludere?
misce |
|
ergo aliquid nostris de moribus, effice
summam |
|
bis septem ordinibus quam lex dignatur
Othonis. |
325 |
haec quoque si rugam trahit extenditque
labellum, |
|
sume duos equites, fac tertia
quadringenta. |
|
si nondum impleui gremium, si panditur
ultra, |
|
nec Croesi fortuna umquam nec Persica
regna |
|
sufficient animo nec diuitiae
Narcissi, |
330 |
indulsit Caesar cui Claudius omnia,
cuius |
|
paruit imperiis uxorem occidere
iussus. |
|