Iuvenalis
Satira 6

e-lectorum in usum edidit
Michael Hendry 2005

 Index Satirarum 
 De Codicibus 
 
  Credo Pudicitiam Saturno rege moratam
  in terris uisamque diu, cum frigida paruas
  praeberet spelunca domos ignemque laremque
  et pecus et dominos communi clauderet umbra,
5 siluestrem montana torum cum sterneret uxor
  frondibus et culmo uicinarumque ferarum
  pellibus, haut similis tibi, Cynthia, nec tibi, cuius
  turbauit nitidos extinctus passer ocellos,
  sed potanda ferens infantibus ubera magnis
10 et saepe horridior glandem ructante marito.
  quippe aliter tunc orbe nouo caeloque recenti
  uiuebant homines, qui rupto robore nati
  compositiue luto nullos habuere parentes.
  multa Pudicitiae ueteris uestigia forsan
15 aut aliqua exstiterint et sub Ioue, sed Ioue nondum
  barbato, nondum Graecis iurare paratis
  per caput alterius, cum furem nemo timeret
  caulibus ac pomis et aperto uiueret horto.
  paulatim deinde ad superos Astraea recessit
20 hac comite, atque duae pariter fugere sorores.
  anticum et uetus est alienum, Postume, lectum
  concutere atque sacri genium contemnere fulcri.
  omne aliud crimen mox ferrea protulit aetas:
  uiderunt primos argentea saecula moechos.
25 conuentum tamen et pactum et sponsalia nostra
  tempestate paras iamque a tonsore magistro
  pecteris et digito pignus fortasse dedisti?
  certe sanus eras. uxorem, Postume, ducis?
  dic qua Tisiphone, quibus exagitate colubris.   29 exagitate Hadr. Valesius : exagitere Ω ||
30 ferre potes dominam saluis tot restibus ullam,
  cum pateant altae caligantesque fenestrae,
  cum tibi uicinum se praebeat Aemilius pons?
  aut si de multis nullus placet exitus, illud
  nonne putas melius, quod tecum pusio dormit?
35 pusio, qui noctu non litigat, exigit a te
  nulla iacens illic munuscula, nec queritur quod
  et lateri parcas nec quantum iussit anheles.
  Sed placet Vrsidio lex Iulia: tollere dulcem
  cogitat heredem, cariturus turture magno
40 mullorumque iubis et captatore macello.
  quid fieri non posse putes, si iungitur ulla
  Vrsidio? si moechorum notissimus olim
  stulta maritali iam porrigit ora capistro,
  quem totiens texit perituri cista Latini?
45 quid quod et antiquis uxor de moribus illi
  quaeritur? o medici, nimiam pertundite uenam.
  delicias hominis! Tarpeium limen adora
  pronus et auratam Iunoni caede iuuencam,
  si tibi contigerit capitis matrona pudici.
50 paucae adeo Cereris uittas contingere dignae,
  quarum non timeat pater oscula. necte coronam
  postibus et densos per limina tende corymbos.
  unus Hiberinae uir sufficit? ocius illud
  extorquebis, ut haec oculo contenta sit uno.
55 magna tamen fama est cuiusdam rure paterno
  uiuentis. uiuat Gabiis ut uixit in agro,
  uiuat Fidenis, et agello cedo paterno.
  quis tamen adfirmat nil actum in montibus aut in
  speluncis? adeo senuerunt Iuppiter et Mars?
60 Porticibusne tibi monstratur femina uoto
  digna tuo? cuneis an habent spectacula totis
  quod securus ames quodque inde excerpere possis?
  chironomon Ledam molli saltante Bathyllo
  Tuccia uesicae non imperat, Apula gannit,
65 sicut in amplexu, subito et miserabile longum.   65 deleuit Guietus ||
  attendit Thymele: Thymele tunc rustica discit.
  ast aliae, quotiens aulaea recondita cessant,
  et uacuo clusoque sonant fora sola theatro,
  atque a plebeis longe Megalesia, tristes
70 personam thyrsumque tenent et subligar Acci.
  Vrbicus exodio risum mouet Atellanae
  gestibus Autonoes, hunc diligit Aelia pauper.
  soluitur his magno comoedi fibula, sunt quae
  Chrysogonum cantare uetent, Hispulla tragoedo
75 gaudet: an expectas ut Quintilianus ametur?
  accipis uxorem de qua citharoedus Echion
  aut Glaphyrus fiat pater Ambrosiusque choraules.
  longa per angustos figamus pulpita uicos,
  ornentur postes et grandi ianua lauro,
80 ut testudineo tibi, Lentule, conopeo
  nobilis Euryalum murmillonem exprimat infans.
  nupta senatori comitata est Eppia ludum
  ad Pharon et Nilum famosaque moenia Lagi
  prodigia et mores urbis damnante Canopo.
85 inmemor illa domus et coniugis atque sororis
  nil patriae indulsit, plorantisque improba natos
  utque magis stupeas ludos Paridemque reliquit.
  sed quamquam in magnis opibus plumaque paterna
  et segmentatis dormisset paruula cunis,
90 contempsit pelagus; famam contempserat olim,
  cuius apud molles minima est iactura cathedras.
  Tyrrhenos igitur fluctus lateque sonantem
  pertulit Ionium constanti pectore, quamuis
  mutandum totiens esset mare. iusta pericli
95 si ratio est et honesta, timent pauidoque gelantur
  pectore nec tremulis possunt insistere plantis:
  fortem animum praestant rebus quas turpiter audent.
  si iubeat coniunx, durum est conscendere nauem,
  tunc sentina grauis, tunc summus uertitur aer:
100 quae moechum sequitur, stomacho ualet. illa maritum
  conuomit, haec inter nautas et prandet et errat
  per puppem et duros gaudet tractare rudentis.
  qua tamen exarsit forma, qua capta iuuenta
  Eppia? quid uidit propter quod ludia dici
105 sustinuit? nam Sergiolus iam radere guttur
  coeperat et secto requiem sperare lacerto;
  praeterea multa in facie deformia, sicut
  attritus galea mediisque in naribus ingens
  gibbus et acre malum semper stillantis ocelli.
110 sed gladiator erat. facit hoc illos Hyacinthos;
  hoc pueris patriaeque, hoc praetulit illa sorori
  atque uiro. ferrum est quod amant. hic Sergius idem
  accepta rude coepisset Veiiento uideri.
  Quid priuata domus, quid fecerit Eppia, curas?
115 respice riuales diuorum, Claudius audi
  quae tulerit. dormire uirum cum senserat uxor,
  sumere nocturnos meretrix Augusta cucullos
  ausa Palatino et tegetem praeferre cubili
  linquebat comite ancilla non amplius una.
120 sed nigrum flauo crinem abscondente galero
  intrauit calidum ueteri centone lupanar
  et cellam uacuam atque suam; tunc nuda papillis
  prostitit auratis titulum mentita Lyciscae
  ostenditque tuum, generose Britannice, uentrem.
125 excepit blanda intrantis atque aera poposcit.
  continueque iacens cunctorum absorbuit ictus. 126 omiserunt PRΦ, hoc loco uel post 128 uel post 129 ϛ ||
  mox lenone suas iam dimittente puellas
  tristis abit, et quod potuit tamen ultima cellam
  clausit, adhuc ardens rigidae tentigine uoluae,
130 et lassata uiris necdum satiata recessit,
  obscurisque genis turpis fumoque lucernae
  foeda lupanaris tulit ad puluinar odorem.
  hippomanes carmenque loquar coctumque uenenum
  priuignoque datum? faciunt grauiora coactae
135 imperio sexus minimumque libidine peccant. 135 minimumque Ω : nimiaque Marytn ||
  ‘Optima sed quare Caesennia teste marito?’
  bis quingena dedit. tanti uocat ille pudicam,
  nec pharetris Veneris macer est aut lampade feruet:
  inde faces ardent, ueniunt a dote sagittae.
140 libertas emitur. coram licet innuat atque
  rescribat: uidua est, locuples quae nupsit auaro.
  ‘Cur desiderio Bibulae Sertorius ardet?’
  si uerum excutias, facies non uxor amatur.
  tres rugae subeant et se cutis arida laxet,
145 fiant obscuri dentes oculique minores,
  ‘collige sarcinulas’ dicet libertus ‘et exi.
  iam grauis es nobis et saepe emungeris. exi
  ocius et propera. sicco uenit altera naso.’
  interea calet et regnat poscitque maritum
150 pastores et ouem Canusinam ulmosque Falernas —
  quantulum in hoc! — pueros omnes, ergastula tota,
  quodque domi non est, sed habet uicinus, ematur.
  mense quidem brumae, cum iam mercator Iason
  clausus et armatis obstat casa candida nautis,
155 grandia tolluntur crystallina, maxima rursus
  murrina, deinde adamas notissimus et Beronices
  in digito factus pretiosior. hunc dedit olim
  barbarus incestae gestare Agrippa sorori, 158 gestare Housman : dedit hunc Φ : dedit hoc P1RArou.CO ||
  obseruant ubi festa mero pede sabbata reges
160 et uetus indulget senibus clementia porcis.
  ‘Nullane de tantis gregibus tibi digna uidetur?’
  sit formonsa, decens, diues, fecunda, uetustos
  porticibus disponat auos, intactior omni
  crinibus effusis bellum dirimente Sabina,
165 rara auis in terris nigroque simillima cycno,
  quis feret uxorem cui constant omnia? malo,
  malo Venustinam quam te, Cornelia, mater
  Gracchorum, si cum magnis uirtutibus adfers
  grande supercilium et numeras in dote triumphos.
170 tolle tuum, precor, Hannibalem uictumque Syphacem
  in castris et cum tota Carthagine migra.
  ‘parce, precor, Paean, et tu, dea, pone sagittas;
  nil pueri faciunt, ipsam configite matrem’
  Amphion clamat, sed Paean contrahit arcum.
175 extulit ergo greges natorum ipsumque parentem,
  dum sibi nobilior Latonae gente uidetur
  atque eadem scrofa Niobe fecundior alba.
  quae tanti grauitas, quae forma, ut se tibi semper
  inputet? huius enim rari summique uoluptas
180 nulla boni, quotiens animo corrupta superbo
  plus aloes quam mellis habet. quis deditus autem
  usque adeo est, ut non illam quam laudibus effert
  horreat inque diem septenis oderit horis?
  Quaedam parua quidem, sed non toleranda maritis.
185 nam quid rancidius quam quod se non putat ulla
  formosam nisi quae de Tusca Graecula facta est,
  de Sulmonensi mera Cecropis? omnia Graece:
  cum sit turpe magis nostris nescire Latine. 188 deleuit Barthius ||
  hoc sermone pauent, hoc iram, gaudia, curas,
190 hoc cuncta effundunt animi secreta. quid ultra?
  concumbunt Graece. dones tamen ista puellis,
  tune etiam, quam sextus et octogensimus annus
  pulsat, adhuc Graece? non est hic sermo pudicus
  in uetula. quotiens lasciuum interuenit illud
195 ζωὴ καὶ ψυχή, modo sub lodice ferendis 195 ferendis Housman : relictis Ω ||
  uteris in turba. quod enim non excitet inguen
  uox blanda et nequam? digitos habet. ut tamen omnes
  subsidant pinnae, dicas haec mollius Haemo
  quamquam et Carpophoro, facies tua conputat annos.
200 Si tibi legitimis pactam iunctamque tabellis
  non es amaturus, ducendi nulla uidetur
  causa, nec est quare cenam et mustacea perdas
  labente officio crudis donanda, nec illud
  quod prima pro nocte datur, cum lance beata
205 Dacicus et scripto radiat Germanicus auro.
  si tibi simplicitas uxoria, deditus uni
  est animus, summitte caput ceruice parata
  ferre iugum. nullam inuenies quae parcat amanti.
  ardeat ipsa licet, tormentis gaudet amantis
210 et spoliis; igitur longe minus utilis illi
  uxor, quisquis erit bonus optandusque maritus.
  nil umquam inuita donabis coniuge, uendes
  hac obstante nihil, nihil haec si nolet emetur.
  haec dabit affectus: ille excludatur amicus
215 iam senior, cuius barbam tua ianua uidit.
  testandi cum sit lenonibus atque lanistis
  libertas et iuris idem contingat harenae,
  non unus tibi riualis dictabitur heres.
  ‘pone crucem seruo.’ ‘meruit quo crimine seruus
220 supplicium? quis testis adest? quis detulit? audi;
  nulla umquam de morte hominis cunctatio longa est.’
  ‘o demens, ita seruus homo est? nil fecerit, esto:
  hoc uolo, sic iubeo, sit pro ratione uoluntas.’
  imperat ergo uiro. sed mox haec regna relinquit
225 permutatque domos et flammea conterit; inde
  auolat et spreti repetit uestigia lecti.
  ornatas paulo ante fores, pendentia linquit
  uela domus et adhuc uirides in limine ramos.
  sic crescit numerus, sic fiunt octo mariti
230 quinque per autumnos, titulo res digna sepulcri.
  Desperanda tibi salua concordia socru.
  illa docet spoliis nudi gaudere mariti,
  illa docet missis a corruptore tabellis
  nil rude nec simplex rescribere, decipit illa
235 custodes aut aere domat, dum - - - - - - - 235 lacunam suspicatur Heyworth | dum . . . / . . . haec temptaui : tunc Ω : tum ς : aut O ||
a - - - - - - - - - - - - - - - - - haec corpore sana 235a sana scripsi : sano Ω ||
  aduocat Archigenen onerosaque pallia iactat.
  abditus interea latet et secretus adulter 237 latet et Ω : fortasse latitat ||
  inpatiensque morae salit et praeputia ducit. 238 salit (uel fortasse surit) scripsi : silet PRO : pallet contra metrum F : pauet VΦ : sedet Buecheler : ciet uel riget Weidner : calet De Jonge ||
  scilicet expectas ut tradat mater honestos
240 atque alios mores quam quos habet? utile porro
  filiolam turpi uetulae producere turpem.
  Nulla fere causa est in qua non femina litem
  mouerit. accusat Manilia, si rea non est.
  conponunt ipsae per se formantque libellos,
245 principium atque locos Celso dictare paratae.
  Endromidas Tyrias et femineum ceroma
  quis nescit, uel quis non uidit uulnera pali,
  quem cauat adsiduis rudibus scutoque lacessit
  atque omnis implet numeros dignissima prorsus
250 Florali matrona tuba, nisi si quid in illo
  pectore plus agitat ueraeque paratur harenae?
  quem praestare potest mulier galeata pudorem,
  quae fugit a sexu? uires amat. haec tamen ipsa
  uir nollet fieri; nam quantula nostra uoluptas!
255 quale decus, rerum si coniugis auctio fiat,
  balteus et manicae et cristae crurisque sinistri
  dimidium tegimen! uel si diuersa mouebit
  proelia, tu felix ocreas uendente puella.
  hae sunt quae tenui sudant in cyclade, quarum
260 delicias et panniculus bombycinus urit.
  aspice quo fremitu monstratos perferat ictus
  et quanto galeae curuetur pondere, quanta
  poplitibus sedeat quam denso fascia libro,
  et ride positis scaphium cum sumitur armis.
265 dicite uos, neptes Lepidi caeciue Metelli
  Gurgitis aut Fabii, quae ludia sumpserit umquam
  hos habitus? quando ad palum gemat uxor Asyli?
  Semper habet lites alternaque iurgia lectus
  in quo nupta iacet; minimum dormitur in illo.
270 tum grauis illa uiro, tunc orba tigride peior,
  cum simulat gemitus occulti conscia facti,
  aut odit pueros aut ficta paelice plorat
  uberibus semper lacrimis semperque paratis
  in statione sua | atque expectantibus illam,
275 quo iubeat manare modo. tu credis amorem,
  tu tibi tunc, uruca, places fletumque labellis
  exorbes, quae scripta et quot lecture tabellas
  si tibi zelotypae retegantur scrinia moechae!
  sed iacet in serui complexibus aut equitis. dic,
280 dic aliquem sodes hic, Quintiliane, colorem.
  haeremus. dic ipsa. ‘olim conuenerat’ inquit
  ‘ut faceres tu quod uelles, nec non ego possem
  indulgere mihi. clames licet et mare caelo
  confundas, homo sum.’ nihil est audacius illis
285 deprensis: iram atque animos a crimine sumunt.
  Vnde haec monstra tamen uel quo de fonte requiris?
  praestabat castas humilis fortuna Latinas
  quondam, nec uitiis contingi parua sinebant
  tecta labor somnique breues et uellere Tusco
290 uexatae duraeque manus ac proximus urbi
  Hannibal et stantes Collina turre mariti.
  nunc patimur longae pacis mala, saeuior armis
  luxuria incubuit uictumque ulciscitur orbem.
  nullum crimen abest facinusque libidinis ex quo
295 paupertas Romana perit. huc fluxit et Isthmos 295-96 huc . . . et Isthmos / . . . felix, huc scripsi (felix Heyworth, exempli gratia) : hinc . . . ad ismos (sc. Isthmos Z : istos K1U1 : Indos P1Rς : Istros cett.) / . . . colles, hinc Ω | post 295 versum unum excidisse putavit Housman
  et Sybaris felix, huc et Rhodos et Miletos
  atque coronatum et petulans madidumque Tarentum.
  prima peregrinos obscena pecunia mores
  intulit, et turpi fregerunt saecula luxu
300 diuitiae molles. quid enim uenus ebria curat?
  inguinis et capitis quae sint discrimina nescit
  grandia quae mediis iam noctibus ostrea mordet,
  cum perfusa mero spumant unguenta Falerno,
  cum bibitur concha, cum iam uertigine tectum
305 ambulat et geminis exsurgit mensa lucernis.
  i nunc et dubita qua sorbeat aera sanna
  Maura, Pudicitiae ueterem cum praeterit aram,
  Tullia quid dicat, notae collactea Maurae.
  noctibus hic ponunt lecticas, micturiunt hic
310 effigiemque deae longis siphonibus implent
  inque uices equitant ac nullo teste mouentur, 311 nullo scripsi : Luna Ω ||
  inde domos abeunt: tu calcas luce reuersa
  coniugis urinam magnos uisurus amicos.
  nota bonae secreta deae, cum tibia lumbos
315 incitat et cornu pariter uinoque feruntur
  attonitae crinemque rotant ululantque Priapum 316 ululantque Priapum Ruperti : ululantque ‘Priape!’ Marzullo : ululantque Priapi PSR : ululante Priapo Φ ||
  maenades. o quantus tunc illis mentibus ardor
  concubitus, quae uox saltante libidine, quantus
  ille meri ueteris per crura madentia torrens!
320 lenonum ancillas posita Saufeia corona
  prouocat et tollit pendentis praemia coxae,
  ipsa Medullinae fluctum crisantis adorat:
  palma inter dominas, uirtus natalibus aequa.
  nil ibi per ludum simulabitur, omnia fient
325 ad uerum, quibus incendi iam frigidus aeuo
  Laomedontiades et Nestoris hirnea possit.
  tunc prurigo morae inpatiens, tum femina simplex,
  ac pariter toto repetitus clamor ab antro
  ‘iam fas est, admitte uiros.’ dormitat adulter,
330 illa iubet sumpto iuuenem properare cucullo;
  si nihil est, seruis incurritur; abstuleris spem
  seruorum, uenit et conductus aquarius; hic si
  quaeritur et desunt homines, mora nulla per ipsam
  quo minus inposito clunem summittat asello.
335 atque utinam ritus ueteres et publica saltem
  his intacta malis agerentur sacra; sed omnes
  nouerunt Mauri atque Indi quae psaltria penem
  maiorem quam sunt duo Caesaris Anticatones
  illuc, testiculi sibi conscius unde fugit mus,
340 intulerit, ubi uelari pictura iubetur
  quaecumque alterius sexus imitata figuras.
  et quis tunc hominum contemptor numinis, aut quis
  simpuuium ridere Numae nigrumque catinum
  et Vaticano fragiles de monte patellas
345 ausus erat? sed nunc ad quas non Clodius aras?
  audio quid ueteres olim moneatis amici,
  ‘pone seram, cohibe.’ sed quis custodiet ipsos
  custodes? cauta est et ab illis incipit uxor.
  iamque eadem summis pariter minimisque libido,
350 nec melior silicem pedibus quae conterit atris 350 silicem pedibus Ω : pedibus silicem ϛ+, fortasse recte | atris scripsi : atrum Ω ||
  quam quae longorum uehitur ceruice Syrorum.
  Vt spectet ludos, conducit Ogulnia uestem,
  conducit comites, sellam, ceruical, amicas,
  nutricem et flauam cui det mandata puellam.
355 haec tamen argenti superest quodcumque paterni
  leuibus athletis et uasa nouissima donat.
  multis res angusta domi, sed nulla pudorem
  paupertatis habet nec se metitur ad illum
  quem dedit haec posuitque modum. tamen utile quid sit
360 prospiciunt aliquando uiri, frigusque famemque
  formica tandem quidam expauere magistra:
  prodiga non sentit pereuntem femina censum.
  ac uelut exhausta recidiuus pullulet arca
  nummus et e pleno tollatur semper aceruo,
365 non umquam reputant quanti sibi gaudia constent.
O 1 In quacumque domo uiuit luditque professus
  obscenum, tremula promittit et omnia dextra,
  inuenies omnis turpes similesque cinaedis.
  his uiolare cibos sacraeque adsistere mensae
O 5 permittunt, et uasa iubent frangenda lauari
  cum colocyntha bibit uel cum barbata chelidon.
  purior ergo tuis laribus meliorque lanista,
  in cuius numero longe migrare iubetur
  psilus ab euhoplo. quid quod nec retia turpi
O10 iunguntur tunicae, nec cella ponit eadem
  munimenta umeri +pulsatamque arma+ tridentem
  qui nudus pugnare solet? pars ultima ludi
  accipit has animas aliusque in carcere neruos.
  sed tibi communem calicem facit uxor et illis
O15 cum quibus Albanum Surrentinumque recuset
  flaua ruinosi lupa degustare sepulchri.
  horum consiliis nubunt subitaeque recedunt,
  his languentem animum «seruant« et seria uitae,
  his clunem atque latus discunt uibrare magistris,
O20 quicquid praeterea scit qui docet. haud tamen illi
  semper habenda fides: oculos fuligine pascit
  discinctus croceis et reticulatus adulter. O22 discinctus Edwards : distinctus O ||
  suspectus tibi sit, quanto uox mollior et quo
  saepius in teneris haerebit dextera lumbis.
O25 hic erit in lecto fortissimus; exuit illic
  personam docili Thais saltata Triphallo.
  quem rides? aliis hunc mimum! sponsio fiat:
  purum te contendo uirum. contendo: fateris?
  an uocat ancillas tortoris pergula? noui
O30 consilia et ueteres quaecumque monetis amici,
  ‘pone seram, cohibe’. sed quis custodiet ipsos
  custodes, qui nunc lasciuae furta puellae
  hac mercede silent? crimen commune tacetur.
O34 prospicit hoc prudens et a illis incipit uxor . . .
366 Sunt quas eunuchi inbelles ac mollia semper
  oscula delectent et desperatio barbae
  et quod abortiuo non est opus. illa uoluptas
  summa tamen, quom iam calida matura iuuenta
370 inguina traduntur medicis, iam pectine nigro.
  ergo expectatos ac iussos crescere primum
  testiculos, postquam coeperunt esse bilibres,
  tonsoris tantum damno rapit Heliodorus.
a mangonum pueros uera ac miserabilis urit 373a-b solus exhibet O, primus damnauit Buecheler ||
b debilitas, follisque pudet cicerisque relicti.
  conspicuus longe cunctisque notabilis intrat
375 balnea nec dubie custodem uitis et horti
  prouocat a domina factus spado. dormiat ille
  cum domina, sed tu iam durum, Postume, iamque
  tondendum eunucho Bromium committere noli.
  Si gaudet cantu, nullius fibula durat
380 uocem uendentis praetoribus. organa semper
  in manibus, densi radiant testudine tota
  sardonyches, crispo numerantur pectine chordae
  quo tener Hedymeles operas dedit: hunc tenet, hoc se
  solatur gratoque indulget basia plectro.
385 quaedam de numero Lamiarum ac nominis Appi
  et farre et uino Ianum Vestamque rogabat,
  an Capitolinam deberet Pollio quercum
  sperare et fidibus promittere. quid faceret plus
  aegrotante uiro, medicis quid tristibus erga
390 filiolum? stetit ante aram nec turpe putauit
  pro cithara uelare caput dictataque uerba
  pertulit, ut mos est, et aperta palluit agna.
  dic mihi nunc, quaeso, dic, antiquissime diuom,
  respondes his, Iane pater? magna otia caeli;
395 non est, quod uideo, non est quod agatur apud uos.
  haec de comoedis te consulit, illa tragoedum
  commendare uolet: uaricosus fiet haruspex.
  Sed cantet potius quam totam peruolet urbem
  audax et coetus possit quae ferre uirorum
400 cumque paludatis ducibus praesente marito
  ipsa loqui recta facie siccisque mamillis.
  haec eadem nouit quid toto fiat in orbe,
  quid Seres, quid Thraces agant, secreta nouercae
  et pueri, quis amet, quis diripiatur adulter;
405 dicet quis uiduam praegnatem fecerit et quo
  mense, quibus uerbis concumbat quaeque, modis quot.
  instantem regi Armenio Parthoque cometen
  prima uidet, famam rumoresque illa recentis
  excipit ad portas, quosdam facit; isse Niphaten
410 in populos magnoque illic cuncta arua teneri
  diluuio, nutare urbes, subsidere terras,
  quocumque in triuio, cuicumque est obuia, narrat.
  nec tamen id uitium magis intolerabile quam quod
  uicinos humiles rapere et concidere loris
415 +exortata+ solet. nam si latratibus alti
  rumpuntur somni, ‘fustes huc ocius’ inquit
  ‘adferte’ atque illis dominum iubet ante feriri,
  deinde canem. grauis occursu, taeterrima uultu
  balnea nocte subit, conchas et castra moueri
420 nocte iubet, magno gaudet sudare tumultu,
  cum lassata graui ceciderunt bracchia massa,
  callidus et cristae digitos inpressit aliptes
  ac summum dominae femur exclamare coegit.
  conuiuae miseri interea somnoque fameque
425 urguentur. tandem illa uenit rubicundula, totum
  oenophorum sitiens, plena quod tenditur urna
  admotum pedibus, de quo sextarius alter
  ducitur ante cibum rabidam facturus orexim,
  dum redit et loto terram ferit intestino.
430 marmoribus riui properant, aurata Falernum
  peluis olet; nam sic, tamquam alta in dolia longus
  deciderit serpens, bibit et uomit. ergo maritus
  nauseat atque oculis bilem substringit opertis.
  Illa tamen grauior, quae cum discumbere coepit
435 laudat Vergilium, periturae ignoscit Elissae,
  committit uates et comparat, inde Maronem
  atque alia parte in trutina suspendit Homerum.
  cedunt grammatici, uincuntur rhetores, omnis
  turba tacet, nec causidicus nec praeco loquetur,
440 altera nec mulier. uerborum tanta cadit uis,
  tot pariter pelues ac tintinnabula dicas
  pulsari. iam nemo tubas, nemo aera fatiget:
  una laboranti poterit succurrere Lunae.
  inponit finem sapiens et rebus honestis;
445 nam quae docta nimis cupit et facunda uideri
  crure tenus medio tunicas succingere debet,
  caedere Siluano porcum, quadrante lauari.
  non habeat matrona, tibi quae iuncta recumbit,
  dicendi genus, aut curuum sermone rotato
450 torqueat enthymema, nec historias sciat omnes,
  sed quaedam ex libris et non intellegat. odi
  hanc ego quae repetit uoluitque Palaemonis artem
  seruata semper lege et ratione loquendi
  ignotosque mihi tenet antiquaria uersus
455 nec curanda uiris. opicae castiget amicae
  uerba: soloecismum liceat fecisse marito.
  Nil non permittit mulier sibi, turpe putat nil,
  cum uiridis gemmas collo circumdedit et cum
  auribus extentis magnos commisit elenchos.
460 intolerabilius nihil est quam femina diues. 460 deleuerunt Heinrich, Paldamus ||
  interea foeda aspectu ridendaque multo
  pane tumet facies aut pinguia Poppaeana
  spirat et hinc miseri uiscantur labra mariti.
  ad moechum lota ueniunt cute. quando uideri
465 uult formonsa domi? moechis foliata parantur,
  his emitur quidquid graciles huc mittitis Indi.
  tandem aperit uultum et tectoria prima reponit,
  incipit agnosci, | atque illo lacte fouetur
  propter quod secum comites educat asellas 469 educat Housman : educit Ω : educet Jahn ||
470 exul Hyperboreum si dimittatur ad axem.
  sed quae mutatis inducitur atque fouetur
  tot medicaminibus coctaeque siliginis offas
  accipit et madidae, facies dicetur an ulcus?
  Est pretium curae penitus cognoscere toto
475 quid faciant agitentque die. si nocte maritus
  auersus iacuit, periit libraria, ponunt
  cosmetae tunicas, tarde uenisse Liburnus
  dicitur et poenas alieni pendere somni
  cogitur, hic frangit ferulas, rubet ille flagello,
480 hic scutica; sunt quae tortoribus annua praestent.
  uerberat atque obiter faciem linit, audit amicas
  aut latum pictae uestis considerat aurum
  et caedit, longi relegit transuersa diurni
  et caedit, donec lassis caedentibus ‘exi’
485 intonet horrendum iam cognitione peracta.
  praefectura domus Sicula non mitior aula.
  nam si constituit solitoque decentius optat
  ornari et properat iamque expectatur in hortis
  aut apud Isiacae potius sacraria lenae,
490 disponit crinem laceratis ipsa capillis
  nuda umeros Psecas infelix nudisque mamillis.
  ‘altior hic quare cincinnus?’ taurea punit
  continuo flexi crimen facinusque capilli.
  quid Psecas admisit? quaenam est hic culpa puellae,
495 si tibi displicuit nasus tuus? altera laeuum
  extendit pectitque comas et uoluit in orbem.
  est in consilio materna admotaque lanis
  emerita quae cessat acu; sententia prima
  huius erit, post hanc aetate atque arte minores
500 censebunt, tamquam famae discrimen agatur
  aut animae: tanta est quaerendi cura decoris.
  tot premit ordinibus, tot adhuc conpagibus altum
  aedificat caput: Andromachen a fronte uidebis,
  post minor est, credas aliam. cedo si breue parui
505 sortita est lateris spatium breuiorque uidetur
  uirgine Pygmaea nullis adiuta coturnis
  et leuis erecta consurgit ad oscula planta.
  Nulla uiri cura interea nec mentio fiet
  damnorum. uiuit tamquam uicina mariti,
510 hoc solo propior, quod amicos coniugis odit
  et seruos, grauis est rationibus. ecce furentis
  Bellonae matrisque deum chorus intrat et ingens
  semiuir, obsceno facies reuerenda minori,
  mollia qui rapta secuit genitalia testa
515 iam pridem, cui rauca cohors, cui tympana cedunt
  plebeia et Phrygia uestitur bucca tiara.
  grande sonat metuique iubet Septembris et austri
  aduentum, nisi se centum lustrauerit ouis
  et xerampelinas ueteres donauerit ipsi,
520 ut quidquid subiti et magni discriminis instat
  in tunicas eat et totum semel expiet annum.
  hibernum fracta glacie descendet in amnem,
  ter matutino Tiberi mergetur et ipsis
  uerticibus timidum caput abluet, inde superbi
525 totum regis agrum nuda ac tremibunda cruentis
  erepet genibus; si candida iusserit Io,
  ibit ad Aegypti finem calidaque petitas
  a Meroe portabit aquas, ut spargat in aede
  Isidis, antiquo quae proxima surgit ouili.
530 credit enim ipsius dominae se uoce moneri. 530 damnauit Paldamus ||
  en animam et mentem cum qua di nocte loquantur!
  ergo hic praecipuum summumque meretur honorem
  qui grege linigero circumdatus et grege caluo
  plangentis populi currit derisor Anubis.
535 ille petit ueniam, quotiens non abstinet uxor
  concubitu sacris obseruandisque diebus
  magnaque debetur uiolato poena cadurco
  et mouisse caput uisa est argentea serpens;
  illius lacrimae meditataque murmura praestant
540 ut ueniam culpae non abnuat ansere magno
  scilicet et tenui popano corruptus Osiris.
  cum dedit ille locum, cophino fenoque relicto
  arcanam Iudaea tremens mendicat in aurem,
  interpres legum Solymarum et magna sacerdos
545 arboris ac summi fida internuntia caeli.
  implet et illa manum, sed parcius; aere minuto
  qualiacumque uoles Iudaei somnia uendunt.
  spondet amatorem tenerum uel diuitis orbi
  testamentum ingens calidae pulmone columbae
550 tractato Armenius uel Commagenus haruspex;
  pectora pullorum rimabitur, exta catelli
  interdum et pueri; faciet quod deferat ipse.
  Chaldaeis sed maior erit fiducia: quidquid
  dixerit astrologus, credent a fonte relatum
555 Hammonis, quoniam Delphis oracula cessant
  et genus humanum damnat caligo futuri.
  praecipuus tamen est horum, qui saepius exul,
  cuius amicitia conducendaque tabella
  magnus ciuis obit et formidatus Othoni.
560 inde fides artis, sonuit si dextera ferro
  laeuaque, si longe castrorum in carcere mansit.
  nemo mathematicus genium indemnatus habebit,
  sed qui paene perit, cui uix in Cyclada mitti
  contigit et parua tandem emeruisse Seripho. 564 emeruisse temptaui : caruisse Ω : latuisse Schrader : iacuisse Nisbet ||
565 consulit ictericae lento de funere matris,
  ante tamen de te Tanaquil tua, quando sororem
  efferat et patruos, an sit uicturus adulter
  post ipsam; quid enim maius dare numina possunt?
  haec tamen ignorat quid sidus triste minetur
570 Saturni, quo laeta Venus se proferat astro,
  quis mensis damnis, quae dentur tempora lucro:
  illius occursus etiam uitare memento,
  in cuius manibus ceu pinguia sucina tritas
  cernis ephemeridas, quae nullum consulit et iam
575 consulitur, quae castra uiro patriamque petente
  non ibit pariter numeris reuocata Thrasylli.
  ad primum lapidem uectari cum placet, hora
  sumitur ex libro; si prurit frictus ocelli
  angulus, inspecta genesi collyria poscit;
580 aegra licet iaceat, capiendo nulla uidetur
  aptior hora cibo nisi quam dederit Petosiris.
  si mediocris erit, spatium lustrabit utrimque
  metarum et sortes ducet frontemque manumque
  praebebit uati crebrum poppysma roganti.
585 diuitibus responsa dabit Phryx augur et inde
  conductus, dabit astrorum mundique peritus
  atque aliquis senior qui publica fulgura condit.
  plebeium in circo positum est et in aggere fatum.
  quae nudis longum ostendit ceruicibus aurum
590 consulit ante falas delphinorumque columnas
  an saga uendenti nubat caupone relicto.
  Hae tamen et partus subeunt discrimen et omnis
  nutricis tolerant fortuna urguente labores,
  sed iacet aurato uix ulla puerpera lecto.
595 tantum artes huius, tantum medicamina possunt,
  quae steriles facit atque homines in uentre necandos
  conducit. gaude, infelix, atque ipse bibendum
  porrige quidquid erit; nam si distendere uellet
  et uexare uterum pueris salientibus, esses
600 Aethiopis fortasse pater, mox decolor heres
  impleret tabulas numquam tibi mane uidendus.
  transeo suppositos et gaudia uotaque saepe
  ad spurcos decepta lacus, saepe inde petitos
  pontifices, salios Scaurorum nomina falso
605 corpore laturos. stat Fortuna inproba noctu
  adridens nudis infantibus: hos fouet omni
  inuoluitque sinu, domibus tunc porrigit altis
  secretumque sibi mimum parat; hos amat, his se
  ingerit utque suos semper producit alumnos.
610 Hic magicos adfert cantus, hic Thessala uendit
  philtra, quibus ualeat mentem uexare mariti
  et solea pulsare natis. quod desipis, inde est,
  inde animi caligo et magna obliuio rerum
614 quas modo gessisti. tamen hoc tolerabile, si non
a semper aquam portes rimosa ad dolia, semper 614a-c solus hic exhibet U, post 601 K, omittunt alii ||
b istud onus subeas ipsis manantibus urnis,
c quo rabidus nostro Phalarim de rege dedisti.
615 et furere incipias ut auunculus ille Neronis,
  cui totam tremuli frontem Caesonia pulli
  infudit. quae non faciet quod principis uxor?
  ardebant cuncta et fracta conpage ruebant
  non aliter quam si fecisset Iuno maritum
620 insanum. minus ergo nocens erit Agrippinae
  boletus, siquidem unius praecordia pressit
  ille senis tremulumque caput descendere iussit
  in caelum et longa manantia labra saliua:
  haec poscit ferrum atque ignes, haec potio torquet,
625 haec lacerat mixtos equitum cum sanguine patres.
  tanti partus equae, tanti una uenefica constat.
  Oderunt natos de paelice; nemo repugnet,
  nemo uetet, iam iam priuignum occidere fas est.
  uos ego, pupilli, moneo, quibus amplior est res,
630 custodite animas et nulli credite mensae:
  liuida materno feruent adipata ueneno.
  mordeat ante aliquis quidquid porrexerit illa
  quae peperit, timidus praegustet pocula papas.
  fingimus haec altum satura sumente coturnum
635 scilicet, et finem egressi legemque priorum
  grande Sophocleo carmen bacchamur hiatu,
  montibus ignotum Rutulis caeloque Latino?
  nos utinam uani. sed clamat Pontia ‘feci,
  confiteor, puerisque meis aconita paraui,
640 quae deprensa patent; facinus tamen ipsa peregi.’
  tune duos una, saeuissima uipera, cena?
  tune duos? ‘septem, si septem forte fuissent.’
  credamus tragicis quidquid de Colchide torua
  dicitur et Procne; nil contra conor. et illae
645 grandia monstra suis audebant temporibus, sed
  non propter nummos. minor admiratio summis
  debetur monstris, quotiens facit ira nocentes
  hunc sexum et rabie iecur incendente feruntur
  praecipites, ut saxa iugis abrupta, quibus mons
650 subtrahitur cliuoque latus pendente recedit.
  illam ego non tulerim quae conputat et scelus ingens
  sana facit. spectant subeuntem fata mariti
  Alcestim et, similis si permutatio detur,
  morte uiri cupiant animam seruare catellae.
655 occurrent multae tibi Belides atque Eriphylae
  mille, Clytaemestram nullus non uicus habebit. 656 mille Housman : mane Ω ||
  hoc tantum refert, quod Tyndaris illa bipennem
  insulsam et fatuam dextra laeuaque tenebat;
  at nunc res agitur tenui pulmone rubetae,
660 sed tamen et ferro, si praegustarit Atrides
  Pontica ter uicti cautus medicamina regis.