Iuvenalis
Satira 15

e-lectorum in usum edidit
Michael Hendry 2005

 Index Satirarum 
 De Codicibus 
 
  Quis nescit, Volusi Bithynice, qualia demens
  Aegyptos portenta colat? crocodilon adorat
  pars haec, illa pauet saturam serpentibus ibin.
  effigies sacri nitet aurea cercopitheci
5 dimidio magicae resonant ubi Memnone chordae
  atque uetus Thebe centum iacet obruta portis.
  illic aeluros, hic piscem fluminis, illic
  oppida tota canem uenerantur, nemo Dianam.
  porrum et caepe nefas uiolare et frangere morsu
10 (o sanctas gentes, quibus haec nascuntur in hortis
  numina!), lanatis animalibus abstinet omnis
  mensa, nefas illic fetum iugulare capellae:
  carnibus humanis uesci licet. attonito cum
  tale super cenam facinus narraret Vlixes
15 Alcinoo, bilem aut risum fortasse quibusdam
  mouerat ut mendax aretalogus. ‘in mare nemo
  hunc abicit saeua dignum ueraque Charybdi,
  fingentem inmanis Laestrygonas et Cyclopas?
  nam citius Scyllam uel concurrentia saxa
20 Cyaneis plenos et tempestatibus utres
  crediderim aut tenui percussum uerbere Circes   21 uerbere Ω : uimine dubitanter Nisbet ||
  et cum remigibus grunnisse Elpenora porcis.
  tam uacui capitis populum Phaeaca putauit?’
  sic aliquis merito nondum ebrius et minimum qui
25 de Corcyraea temetum duxerat urna;
  solus enim haec Ithacus nullo sub teste canebat.
  nos miranda quidem sed nuper consule Iunco
  gesta super calidae referemus moenia Copti,
  nos uolgi scelus et cunctis grauiora coturnis;
30 nam scelus, a Pyrrha quamquam omnia syrmata uoluas,
  nullus apud tragicos populus facit. accipe nostro
  dira quod exemplum feritas produxerit aeuo.
  Inter finitimos uetus atque antiqua simultas,
  inmortale odium et numquam sanabile uulnus,
35 ardet adhuc Ombos et Tentura. summus utrimque
  inde furor uolgo, quod numina uicinorum
  odit uterque locus, cum solos credat habendos
  esse deos quos ipse colit. sed tempore festo
  alterius populi rapienda occasio cunctis
40 uisa inimicorum primoribus ac ducibus, ne
  laetum hilaremque diem, ne magnae gaudia cenae
  sentirent positis ad templa et compita mensis
  peruigilique toro, quo nocte ac luce iacentes   43 quo . . . iacentes Ruperti : quem . . . calentem Plathner : quem . . . iacentem Ω ||
  septimus interdum sol inuenit. horrida sane
45 Aegyptos, sed luxuria, quantum ipse notaui,
  barbara famoso non cedit turba Canopo.
  adde quod et facilis uictoria de madidis et
  blaesis atque mero titubantibus. inde uirorum
  saltatus nigro tibicine, qualiacumque
50 unguenta et flores multaeque in fronte coronae:
  hinc ieiunum odium. sed iurgia prima sonare
  incipiunt; animis ardentibus haec tuba rixae.
  dein clamore pari concurritur, et uice teli
  saeuit nuda manus. paucae sine uolnere malae,
55 uix cuiquam aut nulli toto certamine nasus
  integer. aspiceres iam cuncta per agmina uoltus
  dimidios, alias facies et hiantia ruptis
  ossa genis, plenos oculorum sanguine pugnos.
  ludere se credunt ipsi tamen et puerilis
60 exercere acies quod nulla cadauera calcent.
  et sane quo tot rixantis milia turbae,
  si uiuunt omnes? ergo acrior impetus et iam
  saxa inclinatis per humum quaesita lacertis
  incipiunt torquere, domestica seditioni   64 seditioni H. Valesius e scholiis : seditione Ω ||
65 tela, nec hunc lapidem, qualis et Turnus et Aiax,
  uel quo Tydides percussit pondere coxam
  Aeneae, sed quem ualeant emittere dextrae
  illis dissimiles et nostro tempore natae.
  nam genus hoc uiuo iam decrescebat Homero,
70 terra malos homines nunc educat atque pusillos;
  ergo deus, quicumque aspexit, ridet et odit.
  a deuerticulo repetatur fabula. postquam
  subsidiis aucti, pars altera promere ferrum
  audet et infestis pugnam instaurare sagittis.
75 terga fugae celeri praestant instantibus Ombis
  qui uicina colunt umbrosae Tentura palmae.
  labitur hinc quidam nimia formidine cursum   77 hinc P1O : hic Φ ||
  praecipitans capiturque. ast illum in plurima sectum
  frusta et particulas, ut multis mortuus unus
80 sufficeret, totum corrosis ossibus edit
  uictrix turba, nec ardenti decoxit aeno
  aut ueribus, longum usque adeo tardumque putauit
  expectare focos, contenta cadauere crudo.
  hic gaudere licet quod non uiolauerit ignem,   84 licet Tugwell : libet Ω ||
85 quem summa caeli raptum de parte, Prometheu,   85-86 Prometheu, / donasti Griffith : Prometheus (Promethea P1) / donauit Ω ||
  donasti terris; elemento gratulor, et te
  exultare reor. sed qui mordere cadauer
  sustinuit nil umquam hac carne libentius edit;
  nam scelere in tanto ne quaeras et dubites an
90 prima uoluptatem gula senserit, ultimus ante   90 ante ς, Housman : autem Ω ||
  qui stetit, absumpto iam toto corpore ductis
  per terram digitis aliquid de sanguine gustat.
  Vascones, ut fama est, alimentis talibus usi   93 usi Φ : olim PFOTU ||
  produxere animas, sed res diuersa, sed illic
95 fortunae inuidia est bellorumque ultima, casus
  extremi, longae dira obsidionis egestas.
  huius enim, quod nunc agitur, miserabile debet   97-98 deleuit Guietus ||
  exemplum esse cibi, sicut modo dicta mihi gens.   98 cibi (tibi G), sicut modo Ω : tibi, si cui, modo Housman ||
  post omnis herbas, post cuncta animalia, quidquid
100 cogebat uacui uentris furor, hostibus ipsis
  pallorem ac maciem et tenuis miserantibus artus,
  membra aliena fame lacerabant, esse parati
  et sua. quisnam hominum ueniam dare quisue deorum
  uentribus abnueret dira atque inmania passis 104 uentribus H. Valesius : uiribus Φ: urbibus PU ||
105 et quibus illorum poterant ignoscere manes
  quorum corporibus uescebantur? melius nos
  Zenonis praecepta monent, nec enim omnia quidam 107b-108a nec . . . putant deleuit Francke ||
  pro uita facienda putant sed Cantaber unde
  Stoicus, antiqui praesertim aetate Metelli?
110 nunc totus Graias nostrasque habet orbis Athenas,
  Gallia causidicos docuit facunda Britannos,
  de conducendo loquitur iam rhetore Thyle.
  nobilis ille tamen populus, quem diximus, et par
  uirtute atque fide sed maior clade Zacynthos
115 tale quid excusat: Maeotide saeuior ara
  Aegyptos. quippe illa nefandi Taurica sacri
  inuentrix homines, ut iam quae carmina tradunt
  digna fide credas, tantum immolat; ulterius nil
  aut grauius cultro timet hostia. quis modo casus
120 inpulit hos? quae tanta fames infestaque uallo
  arma coegerunt tam detestabile monstrum
  audere? anne aliam terra Memphitide sicca
  inuidiam facerent nolenti surgere Nilo?
  qua nec terribiles Cimbri nec Brittones umquam
125 Sauromataeque truces aut inmanes Agathyrsi,
  hac saeuit rabie | inbelle et inutile uolgus
  paruula fictilibus solitum dare uela phaselis
  et breuibus pictae remis incumbere testae.
  nec poenam sceleri inuenies nec digna parabis
130 supplicia his populis, in quorum mente pares sunt
  et similes ira atque fames. mollissima corda
  humano generi dare se natura fatetur,
  quae lacrimas dedit. haec nostri pars optima sensus.
  plorare ergo iubet causam dicentis amictum 134 amictum Courtney : amici Ω ||
135 squaloremque rei, pupillum ad iura uocantem
  circumscriptorem, cuius manantia fletu
  ora puellares faciunt incerta capilli.
  naturae imperio gemimus, cum funus adultae
  uirginis occurrit uel terra clauditur infans
140 ut minor igne rogi. quis enim bonus et face dignus 140 ut Schrader : et Ω ||
  arcana, qualem Cereris uolt esse sacerdos,
  ulla aliena sibi credit mala? separat hoc nos
  a grege mutorum, atque adeo uenerabile soli 143 adeo Nisbet : ideo Ω ||
  sortiti ingenium diuinorumque capaces
145 atque exercendis pariendisque artibus apti 145 pariendisque OU : ***iendisque P : capiendisque ΦΣ ||
  sensum a caelesti demissum traximus arce,
  cuius egent prona et terram spectantia. mundi
  principio indulsit communis conditor illis
  tantum animas, nobis animum quoque, mutuus ut nos
150 adfectus petere auxilium et praestare iuberet,
  dispersos trahere in populum, migrare uetusto
  de nemore et proauis habitatas linquere siluas,
  aedificare domos, laribus coniungere nostris
  tectum aliud, tutos uicino limine somnos
155 ut conlata daret fiducia, protegere armis
  lapsum aut ingenti nutantem uolnere ciuem,
  communi dare signa tuba, defendier isdem
  turribus atque una portarum claue teneri.
  sed iam serpentum maior concordia. parcit
160 cognatis maculis similis fera. quando leoni
  fortior eripuit uitam leo? quo nemore umquam
  expirauit aper maioris dentibus apri?
  Indica tigris agit rabida cum tigride pacem
  perpetuam, saeuis inter se conuenit ursis.
165 ast homini ferrum letale incude nefanda
  produxisse parum est, cum rastra et sarcula tantum
  adsueti coquere et marris ac uomere lassi
  nescierint primi gladios extendere fabri. 168 extendere PATSang. : extundere Φ : excudere LO ||
  aspicimus populos quorum non sufficit irae
170 occidisse aliquem, sed pectora, bracchia, uoltum
  crediderint genus esse cibi. quid diceret ergo
  uel quo non fugeret, si nunc haec monstra uideret
  Pythagoras, cunctis animalibus abstinuit qui
  tamquam homine et uentri indulsit non omne legumen?