Iuvenalis
Satira 11

e-lectorum in usum edidit
Michael Hendry 2005

 Index Satirarum 
 De Codicibus 
 
  Atticus eximie si cenat, lautus habetur,
  si Rutilus, demens. quid enim maiore cachinno
  excipitur uolgi quam pauper Apicius? omnis
  conuictus, thermae, stationes, omne theatrum
5 de Rutilo. nam dum ualida ac iuuenalia membra
  sufficiunt galeae dumque ardent sanguine, fertur
  non cogente quidem sed nec prohibente tribuno
  scripturus leges et regia uerba lanistae.
  multos porro uides, quos saepe elusus ad ipsum
10 creditor introitum solet expectare macelli,
  et quibus in solo uiuendi causa palato est.
  egregius cenat meliusque miserrimus horum
  et cito casurus iam perlucente ruina.
  interea gustus elementa per omnia quaerunt
15 numquam animo pretiis obstantibus; interius si
  attendas, magis illa iuuant quae pluris ementur.
  ergo haut difficile est perituram arcessere summam
  lancibus oppositis uel matris imagine fracta,   18 fracta Ω : pacta Green ||
  et quadringentis nummis condire gulosum
20 fictile; sic ueniunt ad miscellanea ludi.
  refert ergo quis haec eadem paret; in Rutilo nam
  luxuria est, in Ventidio laudabile nomen
  sumit et a censu famam trahit. illum ego iure   23 sumit Ω : sumptus Heinrich ||
  despiciam, qui scit quanto sublimior Atlas
25 omnibus in Libya sit montibus, hic tamen idem
  ignorat quantum ferrata distet ab arca
  sacculus. e caelo descendit γνῶθι σεαυτόν
  figendum et memori tractandum pectore, siue
  coniugium quaeras uel sacri in parte senatus
30 esse uelis; neque enim loricam poscit Achillis
  Thersites, in qua se traducebat Vlixes;
  ancipitem seu tu magno discrimine causam
  protegere adfectas, te consule, dic tibi qui sis,
  orator uehemens an Curtius et Matho buccae.
35 noscenda est mensura sui spectandaque rebus
  in summis minimisque, etiam cum piscis emetur,
  ne mullum cupias, cum sit tibi gobio tantum
  in loculis. quis enim te deficiente crumina
  et crescente gula manet exitus, aere paterno
40 ac rebus mersis in uentrem fenoris atque
  argenti grauis et pecorum agrorumque capacem?
  talibus a dominis post cuncta nouissimus exit
  anulus, et digito mendicat Pollio nudo.
  non praematuri cineres nec funus acerbum
45 luxuriae sed morte magis metuenda senectus.
  hi plerumque gradus: conducta pecunia Romae
  et coram dominis consumitur; inde, ubi paulum
  nescio quid superest et pallet fenoris auctor,
  qui uertere solum, Baias et ad ostrea currunt.
50 cedere namque foro iam non est deterius quam
  Esquilias a feruenti migrare Subura.
  ille dolor solus patriam fugientibus, illa
  maestitia est, caruisse anno circensibus uno.
  sanguinis in facie non haeret gutta, morantur
55 pauci ridiculum et fugientem ex Vrbe pudorem.
  Experiere hodie numquid pulcherrima dictu,
  Persice, non praestem tibi uita et moribus et re,   57 tibi uita et Nisbet : uita tibi O2, Buecheler : uita sed A et fortasse P1 : uita uel P2GU : uita nec Φ : uita ipse et Leo ||
  si laudem siliquas occultus ganeo, pultes
  coram aliis dictem puero sed in aure placentas.
60 nam cum sis conuiua mihi promissus, habebis
  Euandrum, uenies Tirynthius aut minor illo
  hospes, et ipse tamen contingens sanguine caelum,
  alter aquis, alter flammis ad sidera missus.
  fercula nunc audi nullis ornata macellis.
65 de Tiburtino ueniet pinguissimus agro
  haedulus et toto grege mollior, inscius herbae
  necdum ausus uirgas humilis mordere salicti,
  qui plus lactis habet quam sanguinis, et montani
  asparagi, posito quos legit uilica fuso.
70 grandia praeterea tortoque calentia feno
  oua adsunt ipsis cum matribus, et seruatae
  parte anni quales fuerant in uitibus uuae,
  Signinum Syriumque pirum, de corbibus isdem
  aemula Picenis et odoris mala recentis
75 nec metuenda tibi, siccatum frigore postquam
  autumnum et crudi posuere pericula suci.
  haec olim nostri iam luxuriosa senatus
  cena fuit. Curius paruo quae legerat horto
  ipse focis breuibus ponebat holuscula, quae nunc
80 squalidus in magna fastidit conpede fossor,
  qui meminit calidae sapiat quid uolua popinae.
  sicci terga suis rara pendentia crate
  moris erat quondam festis seruare diebus
  et natalicium cognatis ponere lardum
85 accedente noua, si quam dabat hostia, carne.
  cognatorum aliquis titulo ter consulis atque
  castrorum imperiis et dictatoris honore
  functus ad has epulas solito maturius ibat
  erectum domito referens a monte ligonem.
90 cum tremerent autem Fabios durumque Catonem
  et Scauros et Fabricium, rigidique seueros
  censoris mores etiam collega timeret,
  nemo inter curas et seria duxit habendum
  qualis in Oceani fluctu testudo nataret,
95 clarum Troiugenis factura et nobile fulcrum;
  sed nudo latere et paruis frons aerea lectis
  uite coronati caput ostendebat aselli,   97 uite Henninius : uile Ω ||
  ad quod lasciui ludebant ruris alumni.
  tales ergo cibi qualis domus atque supellex.   99 deleuit Marklandus ||
100 tunc rudis et Graias mirari nescius artes
  urbibus euersis praedarum in parte reperta
  magnorum artificum frangebat pocula miles,
  ut phaleris gauderet equus caelataque cassis
  Romuleae simulacra ferae mansuescere iussae
105 imperii fato, geminos sub rupe Quirinos
  ac nudam effigiem in clipeo uenientis et hasta
  pendentisque dei perituro ostenderet hosti.
  ponebant igitur Tusco farrata catino:
  argenti quod erat solis fulgebat in armis.
110 omnia tunc quibus inuideas, si liuidulus sis.
  templorum quoque maiestas praesentior, et uox
  nocte fere media mediamque audita per urbem
  litore ab Oceani Gallis uenientibus et dis
  officium uatis peragentibus. his monuit nos,
115 hanc rebus Latiis curam praestare solebat
  fictilis et nullo uiolatus Iuppiter auro.
  illa domi natas nostraque ex arbore mensas
  tempora uiderunt; hos lignum stabat ad usus,
  annosam si forte nucem deiecerat eurus.
120 at nunc diuitibus cenandi nulla uoluptas,
  nil rhombus, nil damma sapit, putere uidentur
  unguenta atque rosae, latos nisi sustinet orbis
  grande ebur et magno sublimis pardus hiatu
  dentibus ex illis quos mittit porta Syenes
125 et Mauri celeres et Mauro obscurior Indus,
  et quos deposuit Nabataeo belua saltu
  iam nimios capitique graues. hinc surgit orexis,
  hinc stomacho uires; nam pes argenteus illis,
  anulus in digito quod ferreus. ergo superbum
130 conuiuam caueo, qui me sibi comparat et res
  despicit exiguas. adeo nulla uncia nobis
  est eboris, nec tessellae nec calculus ex hac
  materia, quin ipsa manubria cultellorum
  ossea. non tamen his ulla umquam obsonia fiunt
135 rancidula aut ideo peior gallina secatur.
  sed nec structor erit cui cedere debeat omnis
  pergula, discipulus Trypheri doctoris, apud quem
  sumine cum magno lepus atque aper et pygargus
  et Scythicae uolucres et phoenicopterus ingens
140 et Gaetulus oryx hebeti lautissima ferro
  caeditur et tota sonat ulmea cena Subura.
  nec frustum capreae subducere nec latus Afrae
  nouit auis noster, tirunculus ac rudis omni
  tempore et exiguae furtis inbutus ofellae.
145 plebeios calices et paucis assibus emptos
  porriget incultus puer atque a frigore tutus,
  non Phryx aut Lycius non a mangone petitus 147b-148a non . . . magno deleuit Guyet ||
  quisquam erit et magno: cum posces, posce Latine.
  idem habitus cunctis, tonsi rectique capilli
150 atque hodie tantum propter conuiuia pexi.
  pastoris duri | hic filius, ille bubulci.
  suspirat longo non uisam tempore matrem
  et casulam et notos tristis desiderat haedos
  ingenui uoltus puer ingenuique pudoris,
155 qualis esse decet quos ardens purpura uestit,
  nec pupillares defert in balnea raucus
  testiculos, nec uellendas iam praebuit alas,
  crassa nec opposito pauidus tegit inguina guto.
  hic tibi uina dabit diffusa in montibus illis
160 a quibus ipse uenit, quorum sub uertice lusit.
  namque una atque eadem est uini patria atque ministri. 161 deleuit Markland ||
  forsitan expectes ut Gaditana canoro
  incipiant prurire choro plausuque probatae
  ad terram tremulo descendant clune puellae,
165 spectant hoc nuptae iuxta recubante marito 165-66 hoc loco PA, post 160 FLZ, omiserunt GKTU, deleuit Pinzger ||
  quod pudeat narrare aliquem praesentibus ipsis.
  inritamentum ueneris languentis et acres
  diuitis urticae maior tamen ista uoluptas 168b-169a deleuit Jachmann ||
  alterius sexus; magis ille extenditur, et mox
170 auribus atque oculis concepta urina mouetur.
  non capit has nugas humilis domus. audiat ille
  testarum crepitus cum uerbis, nudum olido stans
  fornice mancipium quibus abstinet, ille fruatur
  uocibus obscenis omnique libidinis arte,
175 qui Lacedaemonium pytismate lubricat orbem;
  namque ibi fortunae ueniam damus. alea turpis,
  turpe et adulterium mediocribus: haec eadem illi
  omnia cum faciunt, hilares nitidique uocantur.
  nostra dabunt alios hodie conuiuia ludos:
180 conditor Iliados cantabitur atque Maronis
  altisoni dubiam facientia carmina palmam.
  quid refert, tales uersus qua uoce legantur?
  Sed nunc dilatis auerte negotia curis
  et gratam requiem dona tibi, quando licebit
185 per totum cessare diem. non fenoris ulla
  mentio nec, prima si luce egressa reuerti
  nocte solet, tacito bilem tibi contrahat uxor
  umida suspectis referens multicia rugis
  uexatasque comas et uoltum auremque calentem.
190 protinus ante meum quidquid dolet exue limen,
  pone domum et seruos et quidquid frangitur illis
  aut perit, ingratos ante omnia pone sodalis.
  interea Megalesiacae spectacula mappae
  Idaeum sollemne colunt, similisque triumpho
195 praeda caballorum praetor sedet ac, mihi pace
  inmensae nimiaeque licet si dicere plebis,
  totam hodie Romam Circus capit, et fragor aurem
  percutit, euentum uiridis quo colligo panni.
  nam si deficeret, maestam attonitamque uideres
200 hanc urbem ueluti Cannarum in puluere uictis
  consulibus. spectent iuuenes, quos clamor et audax
  sponsio, quos cultae decet adsedisse puellae:
  nostra bibat uernum contracta cuticula solem
  effugiatque togam. iam nunc in balnea salua
205 fronte licet uadas, quamquam solida hora supersit
  ad sextam. facere hoc non possis quinque diebus
  continuis, quia sunt talis quoque taedia uitae
  magna: uoluptates commendat rarior usus.