Iuvenalis
Satira 8

e-lectorum in usum edidit
Michael Hendry 2005

 Index Satirarum 
 De Codicibus 
 
     Stemmata quid faciunt? quid prodest, Pontice, longo
  sanguine censeri, pictos ostendere uultus
  maiorum et stantis in curribus Aemilianos
  et Curios iam dimidios umeroque minorem
5 Coruinum et Galbam auriculis nasoque carentem,
  quis fructus generis tabula iactare capaci     6-8 deleuit Guietus ||
  Coruinum, posthac multa contingere uirga
  fumosos equitum cum dictatore magistros,
  si coram Lepidis male uiuitur? effigies quo
10 tot bellatorum, si luditur alea pernox
  ante Numantinos, si dormire incipis ortu
  luciferi, quo signa duces et castra mouebant?
  cur Allobrogicis et magna gaudeat ara
  natus in Herculeo Fabius lare, si cupidus, si
15 uanus et Euganea quantumuis mollior agna,
  si tenerum attritus Catinensi pumice lumbum
  squalentis traducit auos emptorque ueneni
  frangenda miseram funestat imagine gentem?
  tota licet ueteres exornent undique cerae
20 atria, nobilitas sola est atque unica uirtus.
  Paulus uel Cossus uel Drusus moribus esto,
  hos ante effigies maiorum pone tuorum,
  praecedant ipsas illi te consule uirgas.
  prima mihi debes animi bona. sanctus haberi
25 iustitiaeque tenax factis dictisque mereris?
  agnosco procerem; salue Gaetulice, seu tu
  Silanus: quocumque alto de sanguine rarus   27 alto Richards : alio Ω ||
  ciuis et egregius patriae contingis ouanti,
  exclamare libet populus quod clamat Osiri
30 inuento. quis enim generosum dixerit hunc qui
  indignus genere et praeclaro nomine tantum
  insignis? nanum cuiusdam Atlanta uocamus,
  Aethiopem Cycnum, prauam extortamque puellam
  Europen; canibus pigris scabieque uetusta
35 leuibus et siccae lambentibus ora lucernae
  nomen erit pardus, tigris, leo, si quid adhuc est
  quod fremat in terris uiolentius. ergo cauebis
  et metues ne tu sic Creticus aut Camerinus.
     His ego quem monui? tecum mihi sermo, Rubelli
40 Blande. tumes alto Drusorum stemmate, tamquam
  feceris ipse aliquid propter quod nobilis esses,
  ut te conciperet quae sanguine fulget Iuli,
  non quae uentoso conducta sub aggere texit.
  ‘uos humiles’ inquis ‘uolgi pars ultima nostri,
45 quorum nemo queat patriam monstrare parentis,
  ast ego Cecropides.’ uiuas et originis huius
  gaudia longa feras. tamen ima plebe Quiritem
  facundum inuenies, solet hic defendere causas
  nobilis indocti; ueniet de plebe togatus   49 togatus Scriverius : togata Ω ||
50 qui iuris nodos et legum aenigmata soluat;
  hinc petit Euphraten iuuenis domitique Bataui
  custodes aquilas armis industrius; at tu
  nil nisi Cecropides truncoque simillimus Hermae.
  nullo quippe alio uincis discrimine quam quod
55 illi marmoreum caput est, tua uiuit imago.
  dic mihi, Teucrorum proles, animalia muta
  quis generosa putet nisi fortia. nempe uolucrem
  sic laudamus equum, facili cui plurima palma
  feruet et exultat rauco uictoria circo;
60 nobilis hic, quocumque uenit de gramine, cuius
  clara fuga ante alios et primus in aequore puluis.
  sed uenale pecus Coryphaei posteritas et
  Hirpini, si rara iugo uictoria sedit.
  nil ibi maiorum respectus, gratia nulla
65 umbrarum; dominos pretiis mutare iubentur
  exiguis, trito ducunt epiraedia collo
  segnipedes dignique molam uersare nepotes.
  ergo ut miremur te, non tua, priuum aliquid da
  quod possim titulis incidere praeter honores
70 quos illis damus ac dedimus, quibus omnia debes.
     Haec satis ad iuuenem quem nobis fama superbum
  tradit et inflatum plenumque Nerone propinquo;
  rarus enim ferme sensus communis in illa
  fortuna. sed te censeri laude tuorum,
75 Pontice, noluerim sic ut nihil ipse futurae
  laudis agas. miserum est aliorum incumbere famae,
  ne conlapsa ruant subductis tecta columnis.
  stratus humi palmes uiduas desiderat ulmos.
  esto bonus miles, tutor bonus, arbiter idem
80 integer; ambiguae si quando citabere testis
  incertaeque rei, Phalaris licet imperet ut sis
  falsus et admoto dictet periuria tauro,
  summum crede nefas animam praeferre pudori
  et propter uitam uiuendi perdere causas.
85 dignus morte perit, cenet licet ostrea centum
  Gaurana et Cosmi toto mergatur aeno.
  expectata diu tandem prouincia cum te
  rectorem accipiet, pone irae frena modumque,
  pone et auaritiae, miserere inopum sociorum:
90 ossa uides rerum uacuis exucta medullis.
  respice quid moneant leges, quid curia mandet,
  praemia quanta bonos maneant, quam fulmine iusto
  et Capito et Tutor ruerint damnante senatu,   93 fortasse tutor (cf. 2.28, discipuli tres) ||
  piratae Cilicum. sed quid damnatio confert?
95 praeconem, Chaerippe, tuis circumspice pannis,
  cum Pansa eripiat quidquid tibi Natta reliquit,
  iamque tace; furor est post omnia perdere naulum.
  non idem gemitus olim neque uulnus erat par
  damnorum sociis florentibus et modo uictis.
100 plena domus tunc omnis, et ingens stabat aceruos
  nummorum, Spartana chlamys, conchylia Coa,
  et cum Parrhasii tabulis signisque Myronis
  Phidiacum uiuebat ebur, nec non Polycliti
  multus ubique labor, rarae sine Mentore mensae.
105 inde Dolabella atque audax Antonius, inde 105 audax Knoche : hinc Ω : inde dolo bellans astuque Antonius Eden ||
  sacrilegus Verres referebant nauibus altis
  occulta spolia et plures de pace triumphos.
  nunc sociis iuga pauca boum, grex paruus equarum,
  et pater armenti capto eripietur agello,
110 ipsi deinde Lares, si quod spectabile signum.
  si quis in aedicula deus unicus; haec etenim sunt 111-12 deleuit Manso ||
  pro summis, nam sunt haec maxima. despicias tu
  forsitan inbellis Rhodios unctamque Corinthon
  despicias merito: quid resinata iuuentus
115 cruraque totius facient tibi leuia gentis?
  horrida uitanda est Hispania, Gallicus axis
  Illyricumque latus; parce et messoribus illis
  qui saturant urbem circo scenaeque uacantem;
  quanta autem inde feres tam dirae praemia culpae,
120 cum tenuis nuper Marius discinxerit Afros?
  curandum in primis ne magna iniuria fiat
  fortibus et miseris. tollas licet omne quod usquam est
  auri atque argenti, scutum gladiumque relinques 123b-24a scutum . . . galeam damnauit Hermann ||
  et iaculum et galeam: spoliatis aera supersunt. 124 damnauit Lachmannus | aera scripsi : arma Ω ||
125 quod modo proposui, non est sententia, uerum est;
  credite me uobis folium recitare Sibyllae.
  si tibi sancta cohors comitum, si nemo tribunal
  uendit acersecomes, si nullum in coniuge crimen
  nec per conuentus et cuncta per oppida curuis
130 unguibus ire parat nummos raptura Celaeno,
  tum licet a Pico numeres genus, altaque si te
  nomina delectant omnem Titanida pugnam
  inter maiores ipsumque Promethea ponas.
  de quocumque uoles proauom tibi sumito libro. 134 deleuit Ribbeck ||
135 quod si praecipitem rapit ambitio atque libido,
  si frangis uirgas sociorum in sanguine, si te
  delectant hebetes lasso lictore secures,
  incipit ipsorum contra te stare parentum
  nobilitas claramque facem praeferre pudendis.
140 omne animi uitium tanto conspectius in se
  crimen habet, quanto maior qui peccat habetur.
  quo mihi te, solitum falsas signare tabellas,
  in templis quae fecit auus statuamque parentis
  ante triumphalem? quo, si nocturnus adulter
145 tempora Santonico uelas adoperta cucullo?
  praeter maiorum cineres atque ossa uolucri
  carpento rapitur pinguis Lateranus, et ipse,
  ipse rotam adstringit sufflamine mulio consul,
  nocte quidem, sed Luna uidet, sed sidera testes
150 intendunt oculos. finitum tempus honoris
  cum fuerit, clara Lateranus luce flagellum
  sumet et occursum numquam trepidabit amici
  iam senis ac uirga prior adnuet atque maniplos
  soluet et infundet iumentis hordea lassis.
155 interea, dum lanatas robumque iuuencum
  more Numae caedit, Iouis ante altaria iurat
  solam Eponam et facies olida ad praesepia pictas.
  sed cum peruigiles placet instaurare popinas,
  obuius adsiduo Syrophoenix udus amomo
160 currit, Idymaeae Syrophoenix incola portae
  hospitis adfectu dominum regemque salutat, 161 salutat Ω : salutans Leo ||
  et cum uenali Cyane succincta lagona.
  defensor culpae dicet mihi ‘fecimus et nos
  haec iuuenes.’ esto, desisti nempe nec ultra
165 fouisti errorem. breue sit quod turpiter audes,
  quaedam cum prima resecentur crimina barba.
  indulge ueniam pueris: Lateranus ad illos
  thermarum calices inscriptaque lintea uadit
  maturus bello Armeniae Syriaeque tuendis
170 amnibus et Rheno atque Histro. praestare Neronem
  securum ualet haec aetas. mitte Ostia, Caesar,
  mitte, sed in magna legatum quaere popina:
  inuenies aliquo cum percussore iacentem,
  permixtum nautis et furibus ac fugitiuis,
175 inter carnifices et fabros sandapilarum
  et resupinati cessantia tympana galli.
  aequa ibi libertas, communia pocula, lectus
  non alius cuiquam, nec mensa remotior ulli.
  quid facias talem sortitus, Pontice, seruum?
180 nempe in Lucanos aut Tusca ergastula mittas.
  at uos, Troiugenae, uobis ignoscitis et quae
  turpia cerdoni Volesos Brutumque decebunt.
     Quid si numquam adeo foedis adeoque pudendis
  utimur exemplis, ut non peiora supersint?
185 consumptis opibus uocem, Damasippe, locasti
  sipario, clamosum ageres ut Phasma Catulli.
  Laureolum uelox etiam bene Lentulus egit,
  iudice me dignus uera cruce. nec tamen ipsi
  ignoscas populo; populi frons durior huius,
190 qui sedet et spectat triscurria patriciorum,
  planipedes audit Fabios, ridere potest qui
  Mamercorum alapas. quanti sua funera uendant
  quid refert? uendunt nullo cogente Nerone,
  nec dubitant celsi praetoris uendere ludis.
195 finge tamen gladios inde atque hinc pulpita poni, 195 poni P1, Sterke : pone Φ : ponunt H ||
  quid satius? mortem sic quisquam exhorruit, ut sit
  zelotypus Thymeles, stupidi collega Corinthi?
  res haut mira tamen citharoedo principe mimus
  nobilis. haec ultra quid erit nisi ludus? et illic
200 dedecus urbis habes, nec murmillonis in armis
  nec clipeo Gracchum pugnantem aut falce supina; 201 aut Ω : et dubitanter Nisbet ||
  damnat enim talis habitus sed damnat et odit, 202a-3b sed . . . abscondit deleuit Hermann, totum hunc uersum Guietus, alii ||
  nec galea faciem abscondit: mouet ecce tridentem.
  postquam uibrata pendentia retia dextra
205 nequiquam effudit, nudum ad spectacula uoltum
  erigit et tota fugit agnoscendus harena.
  credamus tunicae, de faucibus aurea cum se
  porrigat et longo iactetur spira galero.
  ergo ignominiam grauiorem pertulit omni
210 uolnere cum Graccho iussus pugnare secutor.
     Libera si dentur populo suffragia, quis tam
  perditus ut dubitet Senecam praeferre Neroni?
  cuius supplicio non debuit una parari
  simia nec serpens unus nec culleus unus.
215 par Agamemnonidae crimen, sed causa facit rem
  dissimilem. quippe ille deis auctoribus ultor
  patris erat caesi media inter pocula, sed nec
  Electrae iugulo se polluit aut Spartani
  sanguine coniugii, nullis aconita propinquis
220 miscuit, in scena numquam cantauit Orestes,
  Troica non scripsit. quid enim Verginius armis
  debuit ulcisci magis aut cum Vindice Galba,
  quod Nero tam saeua crudaque tyrannide fecit?
  haec opera atque hae sunt generosi principis artes,
225 gaudentis foedo peregrina ad pulpita cantu
  prostitui Graiaeque apium meruisse coronae.
  maiorum effigies habeant insignia uocis,
  ante pedes Domiti longum tu pone Thyestae
  syrma uel Antigones seu personam Melanippes,
230 et de marmoreo citharam suspende colosso.
  quid, Catilina, tuis natalibus atque Cethegi
  inueniet quisquam sublimius? arma tamen uos
  nocturna et flammas domibus templisque paratis,
  ut bracatorum pueri Senonumque minores,
235 ausi quod liceat tunica punire molesta.
  sed uigilat consul uexillaque uestra coercet.
  hic nouus Arpinas, ignobilis et modo Romae
  municipalis eques, galeatum ponit ubique
  praesidium attonitis et in omni monte laborat.
240 tantum igitur muros intra toga contulit illi
  nominis ac tituli, quantum infra Leucada, quantum    241 infra Leucada temptaui : in Leucade Ω : ima Leucade Nisbet, alia alii ||
  Thessaliae campis Octauius abstulit udo
  caedibus adsiduis gladio; sed Roma parentem,
  Roma patrem patriae Ciceronem libera dixit.
245 Arpinas alius Volscorum in monte solebat
  poscere mercedes alieno lassus aratro;
  nodosam post haec frangebat uertice uitem,
  si lentus pigra muniret castra dolabra.
  hic tamen et Cimbros et summa pericula rerum
250 excipit et solus trepidantem protegit urbem,
  atque ideo, postquam ad Cimbros stragemque uolabant
  qui numquam attigerant maiora cadauera corui,
  nobilis ornatur lauro collega secunda.
  plebeiae Deciorum animae, plebeia fuerunt
255 nomina; pro totis legionibus hi tamen et pro
  omnibus auxiliis atque omni pube Latina
  sufficiunt dis infernis Terraeque parenti.
  pluris enim Decii quam quae seruantur ab illis. 258 deleuit Dobree, iam Marklando suspectum ||
  ancilla natus trabeam et diadema Quirini
260 et fascis meruit, regum ultimus ille bonorum.
  prodita laxabant portarum claustra tyrannis
  exulibus iuuenes ipsius consulis et quos
  magnum aliquid dubia pro libertate deceret,
  quod miraretur cum Coclite Mucius et quae
265 imperii finis Tiberinum uirgo natauit.
  occulta ad patres produxit crimina seruus
  matronis lugendus; at illos uerbera iustis
  adficiunt poenis et legum prima securis.
     Malo pater tibi sit Thersites, dummodo tu sis
270 Aeacidae similis Volcaniaque arma capessas,
  quam te Thersitae similem producat Achilles.
  et tamen, ut longe repetas longeque reuoluas
  nomen, ab infami gentem deducis asylo;
  maiorum primus, quisquis fuit ille, tuorum
275 aut pastor fuit aut illud quod dicere nolo.