Iuvenalis
Satira 7

e-lectorum in usum edidit
Michael Hendry 2005

 Index Satirarum 
 De Codicibus 
 
     Et spes et ratio studiorum in Caesare tantum;
  solus enim tristes hac tempestate Camenas
  respexit, cum iam celebres notique poetae
  balneolum Gabiis, Romae conducere furnos
5 temptarent, nec foedum alii nec turpe putarent
  praecones fieri, cum desertis Aganippes
  uallibus esuriens migraret in atria Clio.
  nam si Pieria quadrans tibi nullus in umbra
  ostendatur, ames nomen uictumque Machaerae
10 et uendas potius commissa quod auctio uendit
  stantibus, oenophorum, tripedes, armaria, cistas,
  Alcithoen Pacci, Thebas et Terea Fausti.
  hoc satius quam si dicas sub iudice ‘uidi’
  quod non uidisti; faciant equites Asiani,
15 quamquam et Cappadoces faciant equitesque Bithyni   15 deleuit Pinzger ||
  altera quos nudo traducit gallica talo.
  nemo tamen studiis indignum ferre laborem
  cogetur posthac, nectit quicumque canoris
  eloquium uocale modis laurumque momordit.
20 hoc agite, o iuuenes. circumspicit et stimulat uos
  materiamque sibi ducis indulgentia quaerit.
  si qua aliunde putas rerum expectanda tuarum
  praesidia atque ideo croceae membrana tabellae
  impletur, lignorum aliquid posce ocius et quae
25 componis dona Veneris, Telesine, marito,
  aut clude et positos tinea pertunde libellos.
28 qui facis in parua sublimia carmina cella
29 ut dignus uenias hederis et imagine macra,
27 frange miser calamum uigilataque proelia dele:   27 huc transposui ||
30 spes nulla ulterior; didicit iam diues auarus
  tantum admirari, tantum laudare disertos,
  ut pueri Iunonis auem. sed defluit aetas
  et pelagi patiens et cassidis atque ligonis.
  taedia tunc subeunt animos, tunc seque suamque
35 Terpsichoren odit facunda et nuda senectus.
     Accipe nunc artes. ne quid tibi conferat iste,
  quem colis et Musarum et Apollinis aede relicta,
  ipse facit uersus atque uni cedit Homero
  propter mille annos, et si dulcedine famae
40 succensus recites, maculosas commodat aedes.
  haec longe ferrata domus seruire iubetur
  in qua sollicitas imitatur ianua portas.
  scit dare libertos extrema in parte sedentis
  ordinis et magnas comitum disponere uoces;
45 nemo dabit regum quanti subsellia constant
  et quae conducto pendent anabathra tigillo
  quaeque reportandis posita est orchestra cathedris.
  nos tamen hoc agimus tenuique in puluere sulcos
  ducimus et litus sterili uersamus aratro.
50 nam si discedas, laqueo tenet ambitiosi   50b-51a laqueo . . . mali damnauit Housman ||
  consuetudo mali, tenet insanabile multos   51 omisit L, deleuit Jahn ||
  scribendi cacoethes et aegro in corde senescit.
  sed uatem egregium, cui non sit publica uena,
  qui nihil expositum soleat deducere, nec qui
55 communi feriat carmen triuiale moneta,
  hunc, qualem nequeo monstrare et sentio tantum,
  anxietate carens animus facit, omnis acerbi
  inpatiens, cupidus siluarum aptusque bibendis
  fontibus Aonidum. neque enim cantare sub antro
60 Pierio thyrsumque potest contingere maesta
  paupertas atque aeris inops, quo nocte dieque
  corpus eget: satur est cum dicit Horatius ‘euhoe.’
  quis locus ingenio, nisi cum se carmine solo
  uexant et dominis Cirrhae Nysaeque feruntur
65 pectora uestra duas non admittentia curas?
  magnae mentis opus nec de lodice paranda
  attonitae currus et equos faciesque deorum
  aspicere et qualis Rutulum confundat Erinys.
  nam si Vergilio puer et tolerabile desset
70 hospitium, caderent omnes a crinibus hydri,
  surda nihil gemeret graue bucina. poscimus ut sit
  non minor antiquo Rubrenus Lappa coturno,
  cuius et alueolos et laenam pignerat Atreus?
  non habet infelix Numitor quod mittat amico,
75 Quintillae quod donet habet, nec defuit illi
  unde emeret multa pascendum carne leonem
  iam domitum; constat leuiori belua sumptu
  nimirum et capiunt plus intestina poetae.
  contentus fama iaceat Lucanus in hortis
80 marmoreis, at Serrano tenuique Saleiio
  gloria quantalibet quid erit, si gloria tantum est?
  curritur ad uocem iucundam et carmen amicae
  Thebaidos, laetam cum fecit Statius urbem
  promisitque diem: tanta dulcedine captos
85 adficit ille animos tantaque libidine uolgi
  auditur. sed cum fregit subsellia uersu
  esurit, intactam Paridi nisi uendit Agauen.
  ille et militiae multis largitus honorem
  semenstri uatum digitos circumligat auro.
90 quod non dant proceres, dabit histrio. tu Camerinos
  et Baream, tu nobilium magna atria curas?
  praefectos Pelopea facit, Philomela tribunos.
  haut tamen inuideas uati quem pulpita pascunt.
  quis tibi Maecenas, quis nunc erit aut Proculeius
95 aut Fabius, quis Cotta iterum, quis Lentulus alter?
  tum par ingenio pretium, tunc utile multis
  pallere et uinum toto nescire Decembri.
     Vester porro labor fecundior, historiarum
  scriptores? perit hic plus temporis atque olei plus.
100 nullo quippe modo millensima pagina surgit
  omnibus et crescit multa damnosa papyro;
  sic ingens rerum numerus iubet atque operis lex. 102 operis ς, Lubinus : operum Ω ||
  quae tamen inde seges? terrae quis fructus apertae?
  quis dabit historico quantum daret acta legenti?
105    ‘Sed genus ignauum, quod lecto gaudet et umbra.’
  dic igitur quid causidicis ciuilia praestent
  officia et magno comites in fasce libelli.
  ipsi magna sonant, sed tum cum creditor audit
  praecipue, uel si tetigit latus acrior illo
110 qui uenit ad dubium grandi cum codice nomen.
  tunc inmensa caui spirant mendacia folles
  conspuiturque sinus; ueram deprendere messem
  si libet, hinc centum patrimonia causidicorum,
  parte alia solum russati pone Lacertae.
115 consedere duces, surgis tu pallidus Aiax
  dicturus dubia pro libertate bubulco
  iudice. rumpe miser tensum iecur, ut tibi lasso
  figantur uirides, scalarum gloria, palmae.
  quod uocis pretium? siccus petasunculus et uas
120 pelamydum aut ueteres, Maurorum epimenia, bulbi
  aut uinum Tiberi deuectum, quinque lagonae.
  si quater egisti, si contigit aureus unus,
  inde cadunt partes ex foedere pragmaticorum.
  ‘Aemilio dabitur quantum licet, et melius nos
125 egimus.’ huius enim stat currus aeneus, alti
  quadriiuges in uestibulis, atque ipse feroci
  bellatore sedens curuatum hastile minatur
  eminus et statua meditatur proelia lusca.
  sic Pedo conturbat, Matho deficit, exitus hic est
130 Tongilii, magno cum rhinocerote lauari
  qui solet et uexat lutulenta balnea turba
  perque forum iuuenes longo premit assere Maedos
  empturus pueros, argentum, murrina, uillas;
  spondet enim Tyrio stlattaria purpura filo.
135 et tamen est illis hoc utile. purpura uendit 135 omisit U1, deleuit Knoche ||
  causidicum uendunt amethystina; conuenit illi
  et strepitu et facie maioris uiuere census,
  sed finem inpensae non seruat prodiga Roma.
  fidimus eloquio? Ciceroni nemo ducentos
140 nunc dederit nummos, nisi fulserit anulus ingens.
  respicit haec primum qui litigat, an tibi serui
  octo, decem comites, an post te sella, togati
  ante pedes. ideo conducta Paulus agebat
  sardonyche, atque ideo pluris quam Gallus agebat,
145 quam Basilus. rara in tenui facundia panno.
  quando licet Basilo flentem producere matrem?
  quis bene dicentem Basilum ferat? accipiat te
  Gallia uel potius nutricula causidicorum
  Africa, si placuit mercedem ponere linguae.
150    Declamare doces? o ferrea pectora Vetti,
  cum perimit saeuos classis numerosa tyrannos.
  nam quaecumque sedens modo legerat, haec eadem stans
  perferet atque eadem cantabit uersibus isdem.
  occidit miseros crambe repetita magistros.
155 quis color et quod sit causae genus atque ubi summa
  quaestio, quae ueniant diuersa parte sagittae,
  nosse uolunt omnes, mercedem soluere nemo.
  ‘mercedem appellas? quid enim scio?’ ‘culpa docentis
  scilicet arguitur, quod laeuae parte mamillae
160 nil salit Arcadico iuueni, cuius mihi sexta
  quaque die miserum dirus caput Hannibal inplet,
  quidquid id est de quo deliberat, an petat urbem
  a Cannis, an post nimbos et fulmina cautus
  circumagat madidas a tempestate cohortes.
165 quantum uis stipulare et protinus accipe: quid do
  ut totiens illum pater audiat?’ haec alii sex
  uel plures uno conclamant ore sophistae
  et ueras agitant lites raptore relicto;
  fusa uenena silent, malus ingratusque maritus
170 et quae iam ueteres sanant mortaria caecos.
  ergo sibi dabit ipse rudem, si nostra mouebunt
  consilia, et uitae diuersum iter ingredietur
  ad pugnam qui rhetorica descendit ab umbra,
  summula ne pereat qua uilis tessera uenit
175 frumenti; quippe haec merces lautissima. tempta
  Chrysogonus quanti doceat uel Pollio quanti
  lautorum pueros, artem scindes Theodori.
  balnea sescentis et pluris porticus in qua
  gestetur dominus quotiens pluit. anne serenum
180 expectet spargatque luto iumenta recenti?
  hic potius, namque hic mundae nitet ungula mulae.
  parte alia longis Numidarum fulta columnis
  surgat et algentem rapiat cenatio solem.
  quanticumque domus, ueniet qui fercula docte
185 conponit, ueniet qui pulmentaria condit.
  hos inter sumptus sestertia Quintiliano,
  ut multum, duo sufficient: res nulla minoris
  constabit patri quam filius. ‘unde igitur tot
  Quintilianus habet saltus?’ exempla nouorum
190 fatorum transi. felix et pulcher et acer,
  felix et sapiens et nobilis et generosus
  adpositam nigrae lunam subtexit alutae,
  felix orator quoque maximus et iaculator
  et, si perfrixit, cantat bene. distat enim quae
195 sidera te excipiant modo primos incipientem
  edere uagitus et adhuc a matre rubentem.
  si Fortuna uolet, fies de rhetore consul;
  si uolet haec eadem, fiet de consule rhetor.
  Ventidius quid enim? quid Tullius? anne aliud quam
200 sidus et occulti miranda potentia fati?
  seruis regna dabunt, captiuis fata triumphum.
  felix ille tamen coruo quoque rarior albo.
  paenituit multos uanae sterilisque cathedrae,
  sicut Tharsimachi probat exitus atque Secundi
205 Carrinatis; et hunc inopem uidistis, Athenae,
  nil praeter gelidas ausae conferre cicutas.
  di maiorum umbris tenuem et sine pondere terram
  spirantisque crocos et in urna perpetuum uer,
  qui praeceptorem sancti uoluere parentis
210 esse loco. metuens uirgae iam grandis Achilles
  cantabat patriis in montibus et cui non tunc
  eliceret risum citharoedi cauda magistri;
  sed Rufum atque alios caedit sua quemque iuuentus,
  Rufum, quem totiens Ciceronem Allobroga dixit.
215    Quis gremio Celadi doctique Palaemonis adfert
  quantum grammaticus meruit labor? et tamen ex hoc,
  quodcumque est (minus est autem quam rhetoris aera),
  discipuli custos praemordet acoenonoetus
  et qui dispensat frangit sibi. cede, Palaemon,
220 et patere inde aliquid decrescere, non aliter quam
  institor hibernae tegetis niueique cadurci,
  dummodo non pereat mediae quod noctis ab hora
  sedisti, qua nemo faber, qua nemo sederet
  qui docet obliquo lanam deducere ferro,
225 dummodo non pereat totidem olfecisse lucernas
  quot stabant pueri, cum totus decolor esset
  Flaccus et haereret nigro fuligo Maroni.
  rara tamen merces quae cognitione tribuni
  non egeat. sed uos saeuas inponite leges,
230 ut praeceptori uerborum regula constet,
  ut legat historias, auctores nouerit omnes
  tamquam ungues digitosque suos, ut forte rogatus,
  dum petit aut thermas aut Phoebi balnea, dicat
  nutricem Anchisae, nomen patriamque nouercae
235 Anchemoli, dicat quot Acestes uixerit annis,
  quot Siculi Phrygibus uini donauerit urnas.
  exigite ut mores teneros ceu pollice ducat,
  ut si quis cera uoltum facit; exigite ut sit
  et pater ipsius coetus, ne turpia ludant,
240 ne faciant uicibus. non est leue tot puerorum
  obseruare manus oculosque in fine trementis.
  ‘haec’ inquit ‘cura; sed cum se uerterit annus,
  accipe, uictori populus quod postulat, aurum.’