Iuvenalis
Satira 5

e-lectorum in usum edidit
Michael Hendry 2005

 Index Satirarum 
 De Codicibus 
 
  Si te propositi nondum pudet atque eadem est mens,
  ut bona summa putes aliena uiuere quadra,
  si potes illa pati quae nec Sarmentus iniquas
  Caesaris ad mensas nec uilis Gabba tulisset,
5 quamuis iurato metuam tibi credere testi.
  uentre nihil noui frugalius; hoc tamen ipsum
  defecisse puta, quod inani sufficit aluo:
  nulla crepido uacat? nusquam pons et tegetis pars
  dimidia breuior? tantine iniuria cenae,
10 tam ieiuna fames, cum possit honestius illic
  et tremere et sordes farris mordere canini?
  Primo fige loco, quod tu discumbere iussus
  mercedem solidam ueterum capis officiorum.
  fructus amicitiae magnae cibus: imputat hunc rex,
15 et quamuis rarum tamen imputat. ergo duos post
  si libuit menses neglectum adhibere clientem,
  tertia ne uacuo cessaret culcita lecto,
  ‘una simus’ ait. uotorum summa. quid ultra
  quaeris? habet Trebius propter quod rumpere somnum
20 debeat et ligulas dimittere, sollicitus ne
  tota salutatrix iam turba peregerit orbem,
  sideribus dubiis aut illo tempore quo se
  frigida circumagunt pigri serraca Bootae.
  Qualis cena tamen! uinum quod sucida nolit
25 lana pati: de conuiua Corybanta uidebis.
  iurgia proludunt, sed mox et pocula torques
  saucius et rubra deterges uulnera mappa,
  inter uos quotiens libertorumque cohortem
  pugna Saguntina feruet commissa lagona.
30 ipse capillato diffusum consule potat
  calcataque madet Bellis Socialibus uua.   31 calcataque madet . . . uua Harrison : calcatamque tenet . . . uuam Ω ||
  cardiaco numquam cyathum missurus amico
  cras bibet Albanis aliquid de montibus aut de
  Setinis, cuius patriam titulumque senectus
35 deleuit multa ueteris fuligine testae,
  quale coronati Thrasea Heluidiusque bibebant
  Brutorum et Cassi natalibus. ipse capaces
  Heliadum crustas et inaequales berullo
  Virro tenet phialas: tibi non committitur aurum,
40 uel, si quando datur, custos adfixus ibidem,
  qui numeret gemmas, ungues obseruet acutos.
  da ueniam: praeclara illi laudatur iaspis.
  nam Virro, ut multi, gemmas ad pocula transfert
  a digitis, quas in uaginae fronte solebat
45 ponere zelotypo iuuenis praelatus Iarbae.
  tu Beneuentani sutoris nomen habentem
  siccabis calicem nasorum quattuor ac iam
  quassatum et rupto poscentem sulpura uitro.
  si stomachus domini feruet uinoque ciboque,
50 frigidior Geticis petitur decocta pruinis.
  non eadem uobis poni modo uina querebar?
  uos aliam potatis aquam. tibi pocula cursor
  Gaetulus dabit aut nigri manus ossea Mauri
  et cui per mediam nolis occurrere noctem,
55 cliuosae ueheris dum per monumenta Latinae.
  flos Asiae ante ipsum, pretio maiore paratus
  quam fuit et Tulli census pugnacis et Anci
  et, ne te teneam, Romanorum omnia regum
  friuola. quod cum ita sit, tu Gaetulum Ganymeden
60 respice, cum sities. nescit tot milibus emptus
  pauperibus miscere puer, sed forma, sed aetas
  digna supercilio. quando ad te peruenit ille?
  quando rogatus adest calidae gelidaeque minister?   63 post 64 collocant P1RO, damnauit Ribbeck | rogatus P1RAO : uocatus VΦ ||
  quippe indignatur ueteri parere clienti
65 quodque aliquid poscas et quod se stante recumbas.
  maxima quaeque domus seruis est plena superbis:   66 sic punxit Courtney, deleuit Heinrich ||
  ecce alius quanto porrexit murmure panem
  uix fractum, solidae iam mucida frusta farinae,
  quae genuinum agitent, non admittentia morsum.
70 sed tener et niueus mollique siligine fictus
  seruatur domino. dextram cohibere memento;
  salua sit artoptae reuerentia. finge tamen te
  inprobulum, superest illic qui ponere cogat:
  ‘uis tu consuetis, audax conuiua, canistris
75 impleri panisque tui nouisse colorem?’
  ‘scilicet hoc fuerat, propter quod saepe relicta
  coniuge per montem aduersum gelidasque cucurri
  Esquilias, fremeret saeua cum grandine uernus
  Iuppiter et multo stillaret paenula nimbo.’
80 Aspice quam longo distinguat pectore lancem
  quae fertur domino squilla, et quibus undique saepta
  asparagis, qua despiciat conuiuia cauda,
  dum uenit excelsi manibus sublata ministri.
  sed tibi dimidio constrictus cammarus ouo
85 ponitur exigua feralis cena patella.
  ipse Venafrano piscem perfundit, at hic qui
  pallidus adfertur misero tibi caulis olebit
  lanternam; illud enim uestris datur alueolis quod
  canna Micipsarum prora subuexit acuta,
90 propter quod Romae cum Boccare nemo lauatur.
  quod tutos etiam facit a serpentibus atris.   91 omittunt P1RVU1, ante 90 ponit O, deleverunt Pulmannus, Willis ||
  mullus erit domini, quem misit Corsica uel quem
  Tauromenitanae rupes, quando omne peractum est
  et iam defecit nostrum mare, dum gula saeuit,
95 retibus adsiduis penitus scrutante macello
  proxima, nec patimur Tyrrhenum crescere piscem.
  instruit ergo focum prouincia, sumitur illinc
  quod captator emat Laenas, Aurelia uendat.
  Virroni muraena datur, quae maxima uenit
100 gurgite de Siculo; nam dum se continet Auster,
  dum sedet et siccat madidas in carcere pinnas,
  contemnunt mediam temeraria lina Charybdin;
  uos anguilla manet longae cognata colubrae
  aut glutto aspersus maculis Tiberinus et ipse 104 glutto aspersus Campbell : glacie aspersus Ω : glaucis sparsus Clausen, alia alii ||
105 uernula riparum, pinguis torrente cloaca 105 torrente Ω : torpente Rutgersius, Eremita, Marklandus ||
  et solitus mediae cryptam penetrare Suburae.
  Ipsi pauca uelim, facilem si praebeat aurem.
  nemo petit, modicis quae mittebantur amicis
  a Seneca, quae Piso bonus, quae Cotta solebat
110 largiri (namque et titulis et fascibus olim
  maior habebatur donandi gloria). solum
  poscimus ut cenes ciuiliter. hoc fac et esto,
  esto, ut nunc multi, diues tibi, pauper amicis.
  Anseris ante ipsum magni iecur, ansere subpar 114 ansere subpar temptaui : anseribus par Ω : anseris et par Courtney ||
115 altilis, et flaui dignus ferro Meleagri
  spumat aper. post hunc tradentur tubera, si uer 116 spumat PSRA : fumat Φ ||
  tunc erit et facient optata tonitrua cenas
  maiores. ‘tibi habe frumentum’ Alledius inquit,
  ‘o Libye, disiunge boues, dum tubera mittas.’
120 structorem interea, ne qua indignatio desit,
  saltantem spectes et chironomunta uolanti
  cultello, donec peragat dictata magistri
  omnia; nec minimo sane discrimine refert
  quo gestu lepores et quo gallina secetur.
125 duceris planta uelut ictus ab Hercule Cacus
  et ponere foris, si quid temptaueris umquam
  hiscere tamquam habeas tria nomina. quando propinat
  Virro tibi sumitue tuis contacta labellis
  pocula? quis uestrum temerarius usque adeo, quis
130 perditus, ut dicat regi ‘bibe’? plurima sunt quae
  non audent homines pertusa dicere laena.
  quadringenta tibi si quis deus aut similis dis
  et melior fatis donaret homuncio, quantus
  ex nihilo, quantus fieres Virronis amicus!
135 ‘da Trebio, pone ad Trebium. uis, frater, ab ipsis
  ilibus?’ o nummi, uobis hunc praestat honorem,
  uos estis frater. dominus tamen et domini rex 137 frater ς, Marklandus : fratres PRΦ ||
  si uis tum fieri, nullus tibi paruulus aula 138 tum Housman : tunc PRFO : tu Φ ||
  luserit Aeneas nec filia dulcior illo.
140 iucundum et carum sterilis facit uxor amicum. 140 deleuit Jahn ||
  sed tua nunc Mycale pariat licet et pueros tres
  in gremium patris fundat semel, ipse loquaci 142 semel PR : simul PRΦ ||
  gaudebis nido, uiridem thoraca iubebis 143 gaudebis . . . iubebis scripsi : gaudebit . . . iubebit Ω ||
  adferri minimasque nuces assemque rogatum,
145 ad mensam quotiens parasitus uenerit infans.
  Vilibus ancipites fungi ponentur amicis,
  boletus domino, sed quales Claudius edit
  ante illum uxoris, post quem nihil amplius edit.
  Virro sibi et reliquis Virronibus illa iubebit
150 poma dari, quorum solo pascaris odore,
  qualia perpetuus Phaeacum autumnus habebat,
  credere quae possis subrepta sororibus Afris:
  tu scabie frueris mali, quod in aggere rodit
  qui tegitur parma et galea metuensque flagelli
155 discit ab hirsuta iaculum torquere capella.
  Forsitan inpensae Virronem parcere credas.
  hoc agit, ut doleas; nam quae comoedia, mimus
  quis melior plorante gula? ergo omnia fiunt,
  si nescis, ut per lacrimas effundere bilem
160 cogaris pressoque diu stridere molari.
  tu tibi liber homo et regis conuiua uideris:
  captum te nidore suae putat ille culinae,
  nec male coniectat; quis enim tam nudus, ut illum
  bis ferat, Etruscum puero si contigit aurum
165 uel nodus tantum et signum de paupere loro?
  spes bene cenandi uos decipit. ‘ecce dabit iam 166-169 post 124 locauit Ribbeck ||
  semesum leporem atque aliquid de clunibus apri,
  ad nos iam ueniet minor altilis.’ inde parato
  intactoque omnes et structo pane tacetis. 169 structo temptaui : stricto Ω : sicco Guietus | tacetis Φ : iacetis PFRZ et coniecit Lubinus : sedetis L ||
170 ille sapit, qui te sic utitur. omnia ferre
  si potes, et debes. pulsandum uertice raso
  praebebis quandoque caput nec dura timebis
  flagra pati, his epulis et tali dignus amico.