L. Annaei Senecae Agamemno

e-lectorum in usum edidit
Michael Hendry 2005

 
  Thyestis Vmbra
    Opaca linquens Ditis inferni loca,
    adsum profundo Tartari emissus specu,
    incertus utras oderim sedes magis:
    fugio Thyestes inferos, superos fugo.
5   En horret animus et pauor membra excutit:        5 inhorret Gronovius ||
    uideo paternos, immo fraternos lares.
    hoc est uetustum Pelopiae limen domus;
    hinc auspicari regium\v capiti decus
    mos est Pelasgis, hoc sedent alti toro
10   quibus superba sceptra gestantur manu,
    locus hic habendae curiae — hic epulis locus.
    Libet reuerti. nonne uel tristes lacus
    incolere satius? nonne custodem Stygis     13 accolere Bothe ||
    trigemina nigris colla iactantem iubis
+   uidere et atras Ditis inuisi domus,     14b lacunam statuit et exempli gratia implevit Zwierlein ||
15   ubi ille celeri corpus euinctus rotae
    in se refertur, ubi per aduersum irritus
    redeunte totiens luditur saxo labor,
    ubi tondet ales auida fecundum iecur,
    et inter undas feruida exustus siti
20   aquas fugaces ore decepto appetit
    poenas daturus caelitum dapibus graues?
    Sed ille nostrae pars quota est culpae senex?
    reputemus omnes quos ob infandas manus
    quaesitor urna Cnosius uersat reos:
25   uincam Thyestes sceleribus cunctos meis.
    a fratre uincar? liberis plenus tribus     26 delendum suspicauit Axelson ||
    in me sepultis? uiscera exedi mea.
    Nec hactenus Fortuna maculauit patrem,
    sed maius aliud ausa commisso scelus
30   natae nefandos petere concubitus iubet.
    non pauidus hausi dicta, suscepi nefas.     31 suscepi Koetschau : concepi Siegmund : sed cepi O ||
    ergo ut per omnis liberos irem parens,
    coacta fatis nata fert utero graui     33 utero graui Zwierlein : utero genus Tarrant : uterum grauem O ||
    me patre dignum. uersa natura est retro:
35   auo parentem, pro nefas, patri uirum,
    natis nepotes miscui — nocti diem.     36 miscui E : miscuit A ||
    Sed sera tandem respicit fessos malis
    post fata demum sortis incertae fides:
    rex ille regum, ductor Agamemnon ducum,
40   cuius secutae mille uexillum rates
    Iliaca uelis maria texerunt suis,
    post decima Phoebi lustra deuicto Ilio
    adest — daturus coniugi iugulum suae.
    Iam iam natabit sanguine alterno domus:
45   enses secures tela, diuisum graui
    ictu bipennis regium uideo caput;
    iam scelera prope sunt, iam dolus caedes cruor —
    parantur epulae. causa natalis tui,
    Aegisthe, uenit. quid pudor uultus grauat?
50   quid dextra dubio trepida consilio labat?
    quid ipse temet consulis torques rogas,
    an deceat hoc te? respice ad patrem: decet.     52 patrem Zwierlein : matrem O ||
    Sed cur repente noctis aestiuae uices
    hiberna longa spatia producunt mora,
55   aut quid cadentes detinet stellas polo?
    Phoebum moramur. redde iam mundo diem.
  Chorus
     O regnorum magnis fallax     57 magnis ] uanis dubitanter Axelson ||
       Fortuna bonis,
    in praecipiti dubioque locas
       excelsa nimis.
60   Numquam placidam sceptra quietem
    certumue sui tenuere diem:
    alia ex aliis cura fatigat
    uexatque animos noua tempestas.
    non sic Libycis Syrtibus aequor
65   furit alternos uoluere fluctus,
    non Euxini turget ab imis
       commota uadis
    unda niuali uicina polo,
    ubi caeruleis immunis aquis
70   lucida uersat plaustra Bootes,
    ut praecipites regum casus
       Fortuna rotat.
    metui cupiunt metuique timent,
    non nox illis alma recessus
+      praebet tutos,
75   non curarum somnus domitor
       pectora soluit.
    Quas non arces scelus alternum
    dedit in praeceps? impia quas non
    arma fatigant? iura pudorque
80   et coniugii sacrata fides
    fugiunt aulas; sequitur tristis
    sanguinolenta Bellona manu
    quaeque superbos urit Erinys,
    nimias semper comitata domos,     84 nimias E : tumidas A ||
85   quas in planum quaelibet hora
       tulit ex alto.
    Licet arma uacent cessentque doli,
    sidunt ipso pondere magna
    ceditque oneri fortuna suo:
90   uela secundis inflata Notis
    uentos nimium timuere suos;
    nubibus ipsis inserta caput
    turris pluuio uapulat Austro,
    densasque nemus spargens umbras
95   annosa uidet robora frangi;
    feriunt celsos fulmina colles,
    corpora morbis maiora patent,
    et cum in pastus armenta uagos
       uilia currant,
100   placet in uulnus maxima ceruix:
    quidquid in altum Fortuna tulit,
+      ruitura leuat.
    Modicis rebus longius aeuum est:
    felix mediae quisquis turbae
       sorte quietus
105   aura stringit litora tuta
    timidusque mari credere cumbam
    remo terras propiore legit.
  Clytemestra
    Quid, segnis anime, tuta consilia expetis?
    quid fluctuaris? clausa iam melior uia est.
110   licuit pudicos coniugis quondam toros
    et sceptra casta uidua tutari fide;
    periere mores ius decus pietas fides
    et qui redire cum perit nescit pudor;
    da frena et omnem prona nequitiam incita:
115   per scelera semper sceleribus tutum est iter.
    Tecum ipsa nunc euolue femineos dolos,
    quod ulla coniunx perfida atque impos sui
    amore caeco, quod nouercales manus
    ausae, quod ardens impia uirgo face
120   Phasiaca fugiens regna Thessalica trabe:
    ferrum, uenena — uel Mycenaeas domos
    coniuncta socio profuge furtiua rate.
    Quid timida loqueris furta et exilium et fugas?
    soror ista fecit: te decet maius nefas.
  Nutrix
125   Regina Danaum et inclitum Ledae genus,
    quid tacita uersas quidue consilii impotens
    tumido feroces impetus animo geris?
    licet ipsa sileas, totus in uultu est dolor.
    proin quidquid est, da tempus ac spatium tibi:
130   quod ratio non quit, saepe sanauit mora.
  Cl. Maiora cruciant quam ut moras possim pati;
    flammae medullas et cor exurunt meum;
    mixtus dolori subdidit stimulos timor;
    inuidia pulsat pectus, hinc animum iugo
135   premit cupido turpis et uinci uetat;
    et inter istas mentis obsessae faces
    fessus quidem et deiectus et pessumdatus
    pudor rebellat. fluctibus uariis agor,
    ut, cum hinc profundum uentus, hinc aestus rapit,
140   incerta dubitat unda cui cedat malo.
    proinde omisi regimen e manibus meis:
    quocumque me ira, quo dolor, quo spes feret,
    hoc ire pergam; fluctibus dedimus ratem.
    ubi animus errat, optimum est casum sequi.
145 Nut. Caeca est temeritas quae petit casum ducem.
  Cl. Quis ultima est fortuna, quid dubiam timent?   146 Quis . . . timent? Kenney : Cui . . . timet? Ea : Qui . . . timet? a ||
  Nut. Tuta est latetque culpa, si pateris, tua.
  Cl. Perlucet omne regiae uitium domus.
  Nut. Piget prioris et nouum crimen struis?
150 Cl. Res est profecto stulta nequitiae modus.
  Nut. Quod metuit auget qui scelus scelere obruit.
  Cl. Et ferrum et ignis saepe medicinae loco est.
  Nut. Extrema primo nemo temptauit loco.
  Cl. Rapienda rebus in malis praeceps uia est.
155 Nut. At te reflectat coniugi nomen sacrum.
  Cl. Decem per annos uidua respiciam uirum?
  Nut. Meminisse debes subolis ex illo tuae.
  Cl. Equidem et iugales filiae memini faces
    et generum Achillem: praestitit matri fidem.
160 Nut. Redemit illa classis immotae moras
    et maria pigro fixa languore impulit.
  Cl. Pudet doletque: Tyndaris, caeli genus,   162 doletque E : pigetque A ||
    lustrale classi Doricae peperi caput!   163 peperi E : peperit A ||
    reuoluit animus uirginis thalamos meae
165   quos ille dignos Pelopia fecit domo,
    cum stetit ad aras ore sacrifico pater   166 sacrifico E : sacrilego A ||
    quam nuptialis! horruit Calchas suae
    responsa uocis et recedentes focos.
    o scelera semper sceleribus uincens domus:   169 uincens O : pensans Bentley ||
170   cruore uentos emimus, bellum nece!
    sed uela pariter mille fecerunt rates?
    non est soluta prospero classis deo;
    eiecit Aulis impias portu rates.
    Sic auspicatus bella non melius gerit:
175   amore captae captus, immotus prece
    Zminthea tenuit spolia Phoebei senis,
    ardore sacrae uirginis iam tum furens.
    non illum Achilles flexit indomitus minis,
    non ille solus fata qui mundi uidet
180   (in nos fidelis augur, in captas leuis),
    non populus aeger et relucentes rogi;
    inter ruentis Graeciae stragem ultimam
    sine hoste uictus marcet ac Veneri uacat
    reparatque amores; neue desertus foret
185   a paelice umquam barbara caelebs torus,
    ablatam Achilli diligit Lyrnesida
    nec rapere puduit e sinu auulsam uiri —
    en Paridis hostem! nunc nouum uulnus gerens
    amore Phrygiae uatis incensus furit,
190   et post tropaea Troica ac uersum Ilium
    captae maritus remeat et Priami gener.
    Accingere, anime: bella non leuia apparas.
    scelus occupandum est; pigra, quem expectas diem?
    Pelopia Phrygiae sceptra dum teneant nurus?
195   an te morantur uirgines uiduae domi
    patrique Orestes similis? horum te mala
    uentura moueant, turbo quis rerum imminet.
    quid, misera, cessas?en adest natis tuis
    furens nouerca per tuum, si aliter nequit,
200   latus exigatur ensis et perimat duos;
    misce cruorem, perde pereundo uirum:
    mors misera non est commori cum quo uelis.
  Nut. Regina, frena temet et siste impetus
    et quanta temptes cogita: uictor uenit
205   Asiae ferocis, ultor Europae, trahit
    captiua Pergama et diu uictos Phrygas;
    hunc fraude nunc conaris et furto aggredi?
    quem non Achilles ense uiolauit fero,
    quamuis procacem toruus armasset manum,
210   non melior Aiax morte decreta furens,
    non sola Danais Hector et bello mora,
    non tela Paridis certa, non Memnon niger,
    non Xanthus armis corpora immixta aggerens
    fluctusque Simois caede purpureos agens,
215   non niuea proles Cycnus aequorei dei,
    non bellicoso Thressa cum Rheso phalanx,
    non picta pharetras et securigera manu
    peltata Amazon, hunc domi reducem paras
    mactare et aras caede maculare impia?
220   Vltrix inultum Graecia hoc facinus feret?
    equos et arma classibusque horrens fretum
    propone et alto sanguine exundans solum
    et tota captae fata Dardaniae domus
    regesta Danais — comprime adfectus truces
225   mentemque tibimet ipsa pacifica tuam.
  Aegisthus
    Quod tempus animo semper ac mente horrui
    adest profecto, rebus extremum meis.
    quid terga uertis, anime? quid primo impetu
    deponis arma? crede perniciem tibi
230   et dira saeuos fata moliri deos:
    oppone cunctis uile suppliciis caput,
    ferrumque et ignes pectore aduerso excipe,
    Aegisthe: non est poena sic nato mori.
    Tu nos pericli socia, tu, Leda sata,
235   comitare tantum: sanguinem reddet tibi
    ignauus iste ductor ac fortis pater.
    sed quid trementis circuit pallor genas
    iacensque uultu languido optutus stupet?
  Cl. Amor iugalis uincit ac flectit retro,
240   referimur illuc, unde non decuit prius
    abire; sed nunc casta repetatur fides,
    nam sera numquam est ad bonos mores uia:
    quem paenitet peccasse paene est innocens.
  Ae. Quo raperis amens? credis aut speras tibi
245   Agamemnonis fidele coniugium? ut nihil
    subesset animo quod graues faceret metus,
    tamen superba et impotens flatu nimis
    Fortuna magno spiritus tumidos daret.
    grauis ille sociis stante adhuc Troia fuit:
250   quid rere ad animum suapte natura trucem
    Troiam addidisse? rex Mycenarum fuit,
    ueniet tyrannus: prospera animos efferunt.
    Effusa circa paelicum quanto uenit
    turba apparatu! sola sed turba eminet
255   tenetque regem famula ueridici dei.
    feresne thalami uicta consortem tui?
    at illa nolet. ultimum est nuptae malum
    palam maritam possidens paelex domum.
    nec regna socium ferre nec taedae sciunt.
260 Cl. Aegisthe, quid me rursus in praeceps agis
    iramque flammis iam residentem incitas?
    permisit aliquid uictor in captam sibi:
    nec coniugem hoc respicere nec dominam decet.
    lex alia solio est, alia priuato in toro.
265   quid, quod seueras ferre me leges uiro
    non patitur animus turpis admissi memor?
    det ille ueniam facile cui uenia est opus.
  Ae. Ita est? pacisci mutuam ueniam licet?
    ignota tibi sunt iura regnorum aut noua?
270   nobis maligni iudices, aequi sibi,
    id esse regni maximum pignus putant,
    si quidquid aliis non licet solis licet.
  Cl. ignouit Helenae: iuncta Menelao redit
    quae Europam et Asiam paribus afflixit malis.
275 Ae. Sed nulla Atriden Venere furtiua abstulit
    nec cepit animum coniugi obstrictum suae.
    iam crimen ille quaerit et causas parat.
    nil esse crede turpe commissum tibi:
    quid honesta prodest uita, flagitio uacans?
280   ubi dominus odit, fit nocens, non quaeritur.
    Spartenne repetes spreta et Eurotan tuum
    patriasque sedes profuga? non dant exitum
    repudia regum: spe metus falsa leuas.
  Cl. Delicta nouit nemo nisi fidus mea.
285 Ae. Non intrat umquam regium limen fides.
  Cl. Opibus merebor, ut fidem pretio obligem.
  Ae. Pretio parata uincitur pretio fides.
  Cl. Surgit residuus pristinae mentis pudor;
    quid obstrepis? quid uoce blandiloqua mala
290   consilia dictas? scilicet nubam tibi,
    regum relicto rege, generosa exuli?
  Ae. Et cur Atrida uideor inferior tibi,
    natus Thyestae?
  Cl. natus Thyestae?—Si parum est, adde et nepos.
  Ae. Auctore Phoebo gignor; haud generis pudet.
295 Cl. Phoebum nefandae stirpis auctorem uocas,
    quem nocte subita frena reuocantem sua
    caelo expulistis? quid deos probro addimus?
    subripere doctus fraude geniales toros,
    quem Venere tantum scimus inlicita uirum,
300   facesse propere ac dedecus nostrae domus
    asporta ab oculis: haec uacat regi ac uiro.
  Ae. Exilia mihi sunt haud noua; assueui malis.
    si tu imperas, regina, non tantum domo
    Argisue cedo: nil moror iussu tuo
305   aperire ferro pectus aerumnis graue.
  Cl. Siquidem hoc cruenta Tyndaris fieri sinam.
    quae iuncta peccat debet et culpae fidem.
    secede mecum potius, ut rerum statum
    dubium ac minacem iuncta consilia explicent.
  Chorus
310   Canite, o pubes inclita, Phoebum!
    tibi festa caput turba coronat,
    tibi uirgineas laurum quatiens
       de more comas
    innuba fudit stirps Inachia.
315   Tu quoque nostros, Thespias hospes,
       comitare choros,
    quaeque Erasini gelidos fontes,
       quaeque Eurotan,
    quaeque uirenti tacitum ripa
    bibis Ismenon,
    quam fatorum praescia Manto,
320      sata Tiresia,
    Latonigenas monuit sacris
       celebrare deos.
    Arcus, uictor, pace relata,
       Phoebe, relaxa
    umeroque graues leuibus telis
325      pone pharetras
    resonetque manu pulsa citata
       uocale chelys:
    nil acre uelim magnumque modis
       intonet altis,
    sed quale soles leuiore lyra
330   flectere carmen
    simplex, lusus cum docta tuos
       Musa recenset.
    licet et chorda grauiore sones,
       quale canebas
    cum Titanas fulmine uictos
       uidere dei,
335   uel cum montes montibus altis
       super impositi
    struxere gradus trucibus monstris,
    stetit imposita Pelion Ossa,
    pinifer ambos pressit Olympus.
340   Ades, o magni, soror et coniunx,
    consors sceptri, regia Iuno:
    tua te colimus turba Mycenae,
    tu sollicitum supplexque tui
    numinis Argos sola tueris,
345   tu bella manu pacemque geris;
    tu nunc laurus Agamemnonias
       accipe uictrix.
    Tibi multifora tibia buxo
       sollemne canit,
    tibi fila mouent docta puellae
350      carmine molli,
    tibi uotiuam matres Graiae
       lampada iactant:
    ad tua coniunx candida tauri
    delubra cadet nescia aratri,
355   nullo collum signata iugo.
    Tuque, o magni nata Tonantis,
       incluta Pallas,
    quae Dardanias saepe petisti
       cuspide turres,
    te permixto matrona minor
360      maiorque choro
    colit et reserat ueniente dea
       templa sacerdos:
    tibi nexilibus turba coronis
       redimita uenit,
    tibi grandaeui lassique senes
365   compote uoto reddunt grates
    libantque manu uina trementi.
    Et te Triuiam nota memores
       uoce precamur:
    tu maternam sistere Delon,
       Lucina, iubes,
370   huc atque illuc prius errantem
       Cyclada uentis;
    nunc iam stabilis fixa terras
       radice tenet,
    respuit auras religatque rates
       assueta sequi.
375   tu Tantalidos funera matris
    stat nunc Sipyli uertice summo
       flebile saxum
    et adhuc lacrimas marmora fundunt
    antiqua nouas.
380   colit impense femina uirque
       numen geminum.
    Tuque ante omnis, pater ac rector
       fulmine pollens,
    cuius nutu simul extremi
       tremuere poli,
385   generis nostri, Iuppiter, auctor,
       cape dona libens
    abauusque tuam non degenerem
       respice prolem.
    Sed ecce, uasto concitus miles gradu
    manifesta properat signa laetitiae ferens
390   namque hasta summo lauream ferro gerit
    fidusque regi semper Eurybates adest.
  Eurybates
    Delubra et aras caelitum et patrios lares
    post longa fessus spatia, uix credens mihi,
    supplex adoro. uota superis soluite:
395   telluris altum remeat Argolicae decus
    tandem ad penates uictor Agamemnon suos.
  Clytemestra
    Felix ad aures nuntius uenit meas.
    ubinam petitus per decem coniunx mihi
    annos moratur? pelagus an terras premit?
400 Eu. Incolumis, auctus gloria, laude inclitus
    reducem expetito litori impressit pedem.
  Cl. Sacris colamus prosperum tandem diem
    et si propitios attamen lentos deos.
    Tu pande uiuat coniugis frater mei    404-5 pande . . . pande uix sanum : tu pande: uiuit . . .? dubitanter Axelson ||
405   et pande teneat quas soror sedes mea.
  Eu. Meliora notis posco et obtestor deos:    406 notis temptaui : uotis O ||
    nam certa fari sors maris dubii uetat.
    ut sparsa tumidum classis excepit mare,
    ratis uidere socia non potuit ratem.
410   quin ipse Atrides aequore immenso uagus
    grauiora pelago damna quam bello tulit
    remeatque uicto similis, exiguas trahens
    lacerasque uictor classe de tanta rates.
  Cl. Quis fare nostras hauserit casus rates
415   aut quae maris fortuna dispulerit duces.
  Eu. Acerba fatu poscis, infaustum iubes
    miscere laeto nuntium. refugit loqui
    mens aegra tantis atque inhorrescit malis.
  Cl. Exprome: clades scire qui refugit suas
420   grauat timorem; dubia plus torquent mala.
  Eu. Vt Pergamum omne Dorica cecidit face,
    diuisa praeda est, maria properantes petunt.
    iamque ense fessum miles exonerat latus,
    neglecta summas scuta per puppes iacent;
425   ad militares remus aptatur manus
    omnisque nimium longa properanti mora est.
    signum recursus regia ut fulsit rate
    et clara lentum remigem monuit tuba,    429 lentum ] laetum Leo ||
    aurata primas prora designat uias
430   aperitque cursus, mille quos puppes secent.
    Hinc aura primo lenis impellit rates
    adlapsa uelis; unda uix actu leui
    tranquilla Zephyri mollis afflatu tremit,
    splendetque classe pelagus et pariter latet.
435   iuuat uidere nuda Troiae litora,
    iuuat relicti sola Sigei loca.
    properat iuuentus omnis adductos simul
    lentare remos, adiuuat uentos manu
    et ualida nisu bracchia alterno mouet.
440   sulcata uibrant aequora et latera increpant
    dirimuntque canae caerulum spumae mare.
    Vt aura plenos fortior tendit sinus,
    posuere tonsas, credita est uento ratis
    fususque transtris miles aut terras procul,
445   quantum recedunt uela, fugientes notat,
    aut bella narrat: Hectoris fortis minas
    currusque et empto redditum corpus rogo,
    sparsum cruore regis Herceum Iouem.
    tunc qui iacente reciprocus ludit salo
450   tumidumque pando transilit dorso mare
    Tyrrhenus omni piscis exultat freto
    agitatque gyros et comes lateri adnatat,
    anteire naues laetus et rursus sequi;
    nunc prima tangens rostra lasciuit chorus,
455   millesimam nunc ambit et lustrat ratem.
    iam litus omne tegitur et campi latent
    et dubia pereunt montis Idaei iuga;
    et uix quod unum peruicax acies uidet
    Iliacus atra fumus apparet nota.
460   Iam lassa Titan colla releuabat iugo,
    in astra iam lux prona, iam praeceps dies:
    exigua nubes sordido crescens globo
    nitidum cadentis inquinat Phoebi iubar;
    suspecta uarius occidens fecit freta.
465   nox prima caelum sparserat stellis, iacent
    deserta uento uela. tum murmur graue,
    maiora minitans, collibus summis cadit
    tractuque longo litus ac petrae gemunt;
    agitata uentis unda uenturis tumet:
470   cum subito luna conditur, stellae latent;    471post 489 transfert Tarrant ||
472   nec una nox est: densa tenebras obruit
    caligo et omni luce subducta fretum
    caelumque miscet. undique incumbunt simul
475   rapiuntque pelagus infimo euersum solo
    aduersus Euro Zephyrus et Boreae Notus.
    sua quisque mittunt tela et infesti fretum
    emoliuntur, turbo conuoluit mare:
    Strymonius altas Aquilo contorquet niues
480   Libycusque harenas Auster ac Syrtes agit,
    nec manet in Austro; fit grauis nimbis Notus    481deleuit Richter ||
    imbre auget undas; Eurus orientem mouet
    Nabataea quatiens regna et Eoos sinus.
    quid rabidus ora Corus Oceano exerens?
485   mundum reuelli sedibus totum suis
    ipsosque rupto crederes caelo deos
    decidere et atrum rebus induci chaos.
    uento resistit aestus et uentus retro
489   aestum reuoluit; non capit sese mare:
471   in astra pontus tollitur, caelum perit   471huc transfert Tarrant ||
490   undasque miscent imber et fluctus suas.
    nec hoc leuamen denique aerumnis datur,
    uidere saltem et nosse quo pereant malo:
    premunt tenebrae lumina et dirae Stygis
    inferna nox est. excidunt ignes tamen
495   et nube dirum fulmen elisa micat;
    miserisque lucis tanta dulcedo, et malae:    496 dulcedo, et Tarrant : dulcedo est O ||
    hoc lumen optant. Ipsa se classis premit
    et prora prorae nocuit et lateri latus.
    illam dehiscens pontus in praeceps rapit
500   hauritque et alto redditam reuomit mari;
    haec onere sidit, illa conuulsum latus
    submittit undis, fluctus hanc decimus tegit;
    haec lacera et omni decore populato leuis
    fluitat nec illi uela nec tonsae manent
505   nec rectus altas malus antemnas ferens,
    sed trunca toto puppis Ionio natat.
    Nil ratio et usus audet: ars cessit malis;
    tenet horror artus, omnis officio stupet
    nauita relicto, remus effugit manus.
510   in uota miseros ultimus cogit timor
    eademque superos Troes et Danai rogant.
    quid fata possunt! inuidet Pyrrhus patri,
    Aiaci Vlixes, Hectori Atrides minor,
    Agamemno Priamo: quisquis ad Troiam iacet
515   felix uocatur, cadere qui meruit gradu,
    quem fama seruat, uicta quem tellus tegit.
    ‘Nil nobile ausos pontus atque undae ferent?
    ignaua fortes fata consument uiros?
    perdenda mors est? quisquis es, nondum malis
520   satiate tantis, caelitum, tandem tuum
    numen serena: cladibus nostris daret
    uel Troia lacrimas. odia si durant tua
    placetque mitti Doricum exitio genus,
    quid hos simul perire nobiscum iuuat,
525   quibus perimus? sistite infestum mare:
    uehit ista Danaos classis? et Troas uehit!’
    nec plura possunt: occupat uocem mare.
    Ecce alia clades. fulmine irati Iouis
    armata Pallas quidquid aut hasta minax
530   aut aegide et furore Gorgoneo potest,
    hoc igne patrio temptat, et caelo nouae
    spirant procellae. solus inuictus malis
    luctatur Aiax. uela cogentem hunc sua
    tento rudente flamma perstrinxit cadens.
535   libratur aliud fulmen: hoc toto impetu
    certum reducta Pallas excussit manu,
    imitata patrem. transit Aiacem et ratem
    ratisque partem secum et Aiacem tulit.
    nil ille motus, ardua ut cautes, salo
540   ambustus extat, dirimit insanum mare
    fluctusque rumpit pectore et nauem manu
    complexus ignes traxit et caeco mari
    conlucet Aiax; omne resplendet fretum.
    Tandem occupata rupe furibundum intonat:
545   ‘superasse †nunc pelagus atque ignes iuuat,
    uicisse caelum Palladem fulmen mare.
    non me fugauit bellici terror dei,
    et Hectorem una solus et Martem tuli    548deleuit Leo ||
    Phoebea nec me tela pepulerunt gradu:
550   cum Phrygibus istos uicimus — tene horream
    aliena inerti tela iaculantem manu?
    quid si ipse mittat?’ plura cum auderet furens,
    tridente rupem subruit pulsam pater
    Neptunus imis exerens undis caput
555   soluitque montem; quem cadens secum tulit
    terraque et igne uictus et pelago iacet.
    Nos alia maior naufragos pestis uocat.
    est humilis unda, scrupeis mendax uadis,
    ubi saxa rapidis clausa uerticibus tegit
560   fallax Caphereus; aestuat scopulis fretum
    feruetque semper fluctus alterna uice.
    arx imminet praerupta quae spectat mare
    utrimque geminum: Pelopis hinc oras tui
    et Isthmon, arto qui recuruatus solo
565   Inoa iungi maria Phrixeis uetat,    565 Inoa scripsi : Ionia O ||
    hinc scelere Lemnon nobilem, hinc Anthedona
    tardamque ratibus Aulida: hanc arcem occupat
    Palamedis ille genitor et clarum manu
    lumen nefanda uertice e summo efferens
570   in saxa ducit perfida classem face.
    haerent acutis rupibus fixae rates;
    has inopis undae breuia comminuunt uada,
    pars uehitur huius prona, pars scopulo sedet;    573 prona scripsi : prima O ||
    hanc alia retro spatia relegentem ferit
575   et fracta frangit. iam timent terram rates
    et maria malunt. cecidit in lucem furor:
    postquam litatum est Ilio, Phoebus redit
    et damna noctis tristis ostendit dies.
  Cl. Vtrumne doleam laeter an reducem uirum?
580   remeasse laetor, uulnus et regni graue
    lugere cogor. redde iam Grais, pater
    altisona quatiens regna, placatos deos.
    nunc omne laeta fronde ueletur caput,
    sacrifica dulces tibia effundat modos
585   et niuea magnas uictima ante aras cadat.
    Sed ecce, turba tristis incomptae comas
    Iliades adsunt, quas super celso gradu
    effrena Phoebas entheas laurus quatit.
  Chorus
    Heu quam dulce malum mortalibus additum
590   uitae dirus amor, cum pateat malis
    effugium et miseros libera mors uocet,
    portus aeterna placidus quiete.
    nullus hunc terror nec impotentis
    procella Fortunae mouet aut iniqui
595      flamma Tonantis.
    pax alta nullos ciuium coetus
    timet aut minaces uictoris iras,
    non maria asperis insana Coris,
    non acies feras puluereamue nubem
600   motam barbaricis equitum cateruis,
    non urbe cum tota populos cadentis
    hostica muros populante flamma
       indomitumque bellum.
    Solus seruitium perrumpet omne
605   contemptor leuium deorum,
    qui uultus Acherontis atri,
    qui Styga tristem non tristis uidet
    audetque uitae ponere finem:
    par ille regi, par superis erit.
610   o quam miserum est nescire mori!
    Vidimus patriam ruentem
    nocte funesta, cum Dardana tecta
    Dorici raperetis ignes.
    non illa bello uicta, non armis,
    ut quondam Herculea cecidit pharetra;
615   quam non Pelei Thetidisque natus
    carusque Pelidae nimium feroci
    uicit, acceptis cum fulsit armis
    fuditque Troas falsus Achilles,
    aut cum ipse Pelides animos feroces
620   sustulit luctu celeremque saltum    620 saltum temptaui : saltu O ||
    Troades summis timuere muris,
    perdidit in malis extremum decus
    fortiter uinci: restitit annis
    Troia bis quinis unius noctis
       peritura furto.
625   Vidimus simulata dona
    molis immensae Danaumque
    fatale munus duximus nostra
    creduli dextra tremuitque saepe
    limine in primo sonipes cauernis
630   conditos reges bellumque gestans.
    et licuit dolos uersare ut ipsi
    fraude sua caderent Pelasgi:
    saepe commotae sonuere parmae
    tacitumque murmur percussit aures,
635   ut fremuit male subdolo
       parens Pyrrhus Vlixi.
    Secura metus Troica pubes
    sacros gaudet tangere funes.
    hinc aequaeui gregis Astyanax,
640   hinc Haemonio desponsa rogo
    ducunt turmas, haec femineas,
    ille uiriles.
    festae matres uotiua ferunt
       munera diuis,
645   festi patres adeunt aras;
    unus tota est uultus in urbe;
    et, quod numquam post Hectoreos
    uidimus ignes, laeta est Hecabe.
    Quid nunc primum, dolor infelix,
650   quidue extremum deflere paras?
    moenia diuum fabricata manu,
       diruta nostra?
    an templa deos super usta suos?
    non uacat istis lacrimare malis:
655   te, magne parens, flent Iliades.
    uidi, uidi senis in iugulo
    telum Pyrrhi uix exiguo
       sanguine tingui.
  Cassandra
    Cohibete lacrimas omne quas tempus petet,
660   Troades, et ipsae uestra lamentabili
    lugete gemitu funera: aerumnae meae
    socium recusant. cladibus questus meis
    remouete: nostris ipsa sufficiam malis.
  Cho. Lacrimas lacrimis miscere iuuat:
665   magis exurunt quos secretae
       lacerant curae,
    iuuat in medium deflere suos.
    Nec tu, quamuis dura uirago
       patiensque mali,
    poteris tantas flere ruinas.
670   non quae uerno mobile carmen
    ramo cantat tristis aedon
    Ityn in uarios modulata sonos,
    non quae tectis Bistonis ales
    residens summis impia diri
675   furta mariti garrula narrat,
    lugere tuam poterit digne
       conquesta domum,
    licet ipse uelit clarus niueos
    inter olores Histrum cycnus
680   Tanainque colens extrema loqui,
    licet alcyones Ceyca suum
    fluctu leuiter plangente sonent,
    cum tranquillo male confisae
    credunt iterum pelago audaces
685   fetusque suos nido pauidae
       titubante fouent,
    non si molles imitata uiros
    tristis laceret bracchia tecum
    quae turritae turba parenti
    pectora rauco concita buxo
690   ferit ut Phrygium lugeat Attin.
    non est lacrimis, Cassandra, modus,
    quia quae patimur uicere modum.
    Sed cur sacratas deripis capiti infulas?
    miseris colendos maxime superos putem.
695 Ca. Vicere nostra iam metus omnis mala.
    equidem nec ulla caelites placo prece
    nec, si uelint saeuire, quo noceant habent.
    Fortuna uires ipsa consumpsit suas.
    quae patria restat, quis pater, quae iam soror?
700   bibere tumuli sanguinem atque arae meum.
    quid illa felix turba fraterni gregis?
    exhausta nempe: regia miseri senes
    uacua relicti, totque per thalamos uident
    praeter Lacaenam ceteras uiduas nurus.
705   tot illa regum mater et regimen Phrygum,
    fecunda in ignes Hecuba fatorum nouas
    experta leges induit uultos feros:
    circa ruinas rabida latrauit suas,
    Troiae superstes, Hectori, Priamo, sibi.
710 Cho. Silet repente Phoebas et pallor genas
    creberque totum possidet corpus tremor;
    stetere uittae, mollis horrescit coma,
    anhela corda murmure incluso fremunt,
    incerta nutant lumina et uersi retro
715   torquentur oculi, rursus inuiti rigent.    715 inuiti scripsi : immoti Bentley : immites O ||
    nunc leuat in auras altior solito caput
    graditurque celsa, nunc reluctantis parat
    reserare fauces, uerba nunc clauso male
    custodit ore maenas impatiens dei.
720 Ca. Quid me furoris incitam stimulis noui,
    quid mentis inopem, sacra Parnasi iuga,
    rapitis? recede, Phoebe, iam non sum tua,
    extingue flammas pectori infixas meo.
    cui nunc uagor uesana? cui bacchor furens?
725   iam Troia cecidit — falsa quid uates agor?
    Vbi sum? fugit lux alma et obscurat genas
    nox alta et aether abditus tenebris latet.
    sed ecce gemino sole praefulget dies
    geminumque duplices Argos attollit domus.
730   Idaea cerno nemora: fatalis sedet
    inter potentes arbiter pastor deas.
    timete, reges, moneo, furtiuum genus:
    agrestis iste alumnus euertet domum.
    Quid ipsa uecors tela feminea manu    734 ipsa temptaui : ista O ||
735   destricta praefert? quem petit dextra uirum
    Lacaena cultu, ferrum Amazonium gerens?
    quae uersat oculos alia nunc facies meos?
    uictor ferarum colla sublimis iacet
    ignobili sub dente Marmarici canis,    739 Marmarici canis (uel lupi), sc. hyaenae, scripsi : Marmaricus leo O ||
740   morsus cruentos passus audacis leae.
    Quid me uocatis sospitem solam e meis,
    umbrae meorum? te sequor, tota pater
    Troia sepulte; frater, auxilium Phrygum
    terrorque Danaum, non ego antiquum decus
745   uideo aut calentes ratibus exustis manus,
    sed lacera membra et saucios uinclo graui
    illos lacertos. te sequor, nimium cito
    congresse Achilli Troile; incertos geris,
    Deiphobe, uultus, coniugis munus nouae.
750   iuuat per ipsos ingredi Stygios lacus,
    iuuat uidere Tartari saeuum canem
    auidique regna Ditis! haec hodie ratis
    Phlegethontis atri regias animas uehet,
    uictamque uictricemque. uos, umbrae, precor,
755   iurata superis unda, te pariter precor:
    reserate paulum terga nigrantis poli,
    leuis ut Mycenas turba prospiciat Phrygum.
    spectate, miseri: fata se uertunt retro.
    Instant sorores squalidae,
760   anguinea iactant uerbera,
    fert laeua semustas faces
    turgentque pallentes genae
    et uestis atri funeris
    exesa cingit ilia
    - - - - - - - - - - - - - - -
765   strepuntque nocturni metus
    et ossa uasti corporis
    corrupta longinquo situ
    palude limosa iacent.
    Et ecce, defessus senex
770   ad ora ludentes aquas
    non captat oblitus sitim,
    maestus futuro funere.
    exultat et ponit gradus
    pater decoros Dardanus.
775 Cho. Iam peruagatus ipse se fregit furor,
    caditque flexo qualis ante aras genu
    ceruice taurus uulnus incertum gerens.
    releuemus artus. — En deos tandem suos
    uictrice lauru cinctus Agamemnon adit,
780   et festa coniunx obuios illi tulit
    gressus reditque iuncta concordi gradu.
  Agamemnon
    Tandem reuertor sospes ad patrios lares;
    o cara salue terra! tibi tot barbarae
    dedere gentes spolia, tibi felix diu
785   potentis Asiae domina summisit manus.
    Quid ista uates corpus effusa ac tremens
    dubia labat ceruice? famuli, attollite,
    refouete gelido latice. iam recipit diem
    marcente uisu. Suscita sensus tuos:
790   optatus ille portus aerumnis adest.
    festus dies est.
  Ca. festus dies est.—Festus et Troiae fuit.
  Ag. Veneremur aras.
  Ca. Veneremur aras.—Cecidit ante aras pater.
  Ag. Iouem precemur pariter.
  Ca. Iouem precemur pariter.—Herceum Iouem?
795 Ag. Credis uidere te Ilium?
  Ca. Credis uidere te Ilium?—Et Priamum simul.
  Ag. Hic Troia non est.
  Ca. Hic Troia non est.—Vbi Helena est, Troiam puta.
  Ag. Ne metue dominam famula.
  Ca. Ne metue dominam famula.—Libertas adest.
  Ag. Secura uiue.
  Ca. Secura uiue.—Mihi mori est securitas.
  Ag. Victor timere quid potest?
  Ca. Victor timere quid potest?—Quod non timet.
800 Ag. Hanc fida famuli turba, dum excutiat deum,
    retinete ne quid impotens peccet furor.
    At te, pater, qui saeua torques fulmina
    pellisque nubes, sidera et terras regis,
    ad quem triumphi spolia uictores ferunt,
805   et te sororem cuncta pollentis uiri,
    Argolica Iuno, latice uotiuo libens    806 latice temptaui : pecore O ||
    Arabumque donis supplice et fibra colam.
  Chorus
    Argos nobilibus nobile ciuibus,
    Argos iratae carum nouercae,
810   semper ingentes educas alumnos,
    imparem aequasti numerum deorum:
    tuus ille bis seno meruit labore
    adlegi caelo magnus Alcides,
    cui lege mundi Iuppiter rupta
815   roscidae noctis geminauit horas
    iussitque Phoebum
    tardius celeres agitare currus
    et tuas lente remeare bigas,
       candida Phoebe.
    rettulitque pedem
820   nomen alternis stella quae mutat
    seque mirata est Hesperum dici.
    Aurora mouit
    ad solitas uices caput et relabens
    imposuit seni collum marito.
    Sensit ortus, sensit occasus
825   Herculem nasci: uiolentus ille
    nocte non una poterat creari.
    tibi concitatus substitit mundus,
    o puer subiture caelum.
      Te sensit Nemeaeus arto
830   pressus lacerto fulmineus leo
    ceruaque Parrhasis,
    sensit Arcadii populator agri
    gemuitque taurus Dictaea linquens
    horridus arua.
835   Morte fecundum domuit draconem
    uetuitque collo pereunte nasci,
    geminosque fratres
    pectore ex uno tria monstra natos
    stipite incusso fregit insultans
840   duxitque ad ortus Hesperium pecus,
    Geryonae spolium triformis.
    Egit Threicium gregem,
    quem non Strymonii gramine fluminis
    Hebriue ripis pauit tyrannus:
845   hospitum dirus stabulis cruorem
    praebuit saeuis tinxitque crudos
    ultimus rictus sanguis aurigae.
    Vidit Hippolyte ferox
    pectore e medio rapi
850   spolium, et sagittis nube percussa
    Stymphalis alto decidit caelo
    arborque pomis fertilis aureis
    extimuit manus insueta carpi
    fugitque in auras leuiore ramo.
855   audiuit sonitum crepitante lamna
    frigidus custos nescius somni,
    linqueret cum iam nemus omne fuluo
    plenus Alcides uacuum metallo.
    Tractus ad caelum canis inferorum
860   triplici catena tacuit nec ullo
       latrauit ore,
    lucis ignotae metuens colorem.
    Te duce succidit
    mendax Dardanidae domus
    et sensit arcus iterum timendos;
865   te duce concidit totidem diebus
       Troia quot annis.
  Ca. Res agitur intus magna, par annis decem.
    eheu quid hoc est? anime, consurge et cape
    pretium furoris: uicimus uicti Phryges.
870   bene est, resurgis Troia; traxisti iacens
    pares Mycenas, terga dat uictor tuus!
    Tam clara numquam prouidae mentis furor
    ostendit oculis: uideo et intersum et fruor;
    imago uisus dubia non fallit meos:
875   spectemus! epulae regia instructae domo,
    quales fuerunt ultimae Phrygibus dapes,
    celebrantur: ostro lectus Iliaco nitet
    merumque in auro ueteris Assaraci trahunt.
    et ipse picta ueste sublimis iacet,
880   Priami superbas corpore exuuias gerens.
    Detrahere cultus uxor hostiles iubet,
    induere potius coniugis fidae manu
    textos amictus — horreo atque animo tremo:
    regemne perimet exul et adulter uirum?
885   uenere fata. sanguinem extremae dapes
    domini uidebunt et cruor Baccho incidet.
    Mortifera uinctum perfidae tradit neci
    induta uestis: exitum manibus negant
    caputque laxi et inuii cludunt sinus.
890   haurit trementi semiuir dextra latus,
    nec penitus egit: uulnere in medio stupet.
    At ille, ut altis hispidus siluis aper
    cum casse uinctus temptat egressus tamen
    artatque motu uincla et in cassum furit,
895   cupit fluentes undique et caecos sinus
    dissicere et hostem quaerit implicitus suum.
    Armat bipenni Tyndaris dextram furens,
    qualisque ad aras colla taurorum prius
    designat oculis - - - - - - - - - - - -
    - - - - - - - - antequam ferro petat,
900   sic huc et illuc impiam librat manum.
    habet, peractum est. pendet exigua male
    caput amputatum parte et hinc trunco cruor
    exundat, illinc ora cum fremitu iacent.
    Nondum recedunt: ille iam exanimem petit
905   laceratque corpus, illa fodientem adiuuat.
    uterque tanto scelere respondet suis:
    est hic Thyestae natus, haec Helenae soror.
    Stat ecce Titan dubius emerito die,
    suane currat an Thyestea uia.
  Electra
910   Fuge, o paternae mortis auxilium unicum,
    fuge et scelestas hostium euita manus.
    euersa domus est funditus, regna occidunt.
    Quis iste celeres concitus currus agit?
    germane, uultus ueste furabor tuos.
915   quid, anime demens, refugis? externos times?
    domus timenda est. pone iam trepidos metus,
    Oresta: amici fida praesidia intuor.
  Strophius
    Phocide relicta Strophius Elea inclutus
    palma reuertor. causa ueniendi fuit
920   gratari amico, cuius impulsum manu
    cecidit decenni Marte concussum Ilium.
    Quaenam ista lacrimis lugubrem uultum rigat
    pauetque maesta? regium agnosco genus.
    Electra, fletus causa quae laeta in domo est?
925 El. Pater peremptus scelere materno iacet,
    comes paternae quaeritur natus neci,
    Aegisthus arces Venere quaesitas tenet.
  St. O nulla longi temporis felicitas!
  El. Per te parentis memoriam obtestor mei,
930   per sceptra terris nota, per dubios deos:
    recipe hunc Oresten ac pium furtum occule.
  St. Etsi timendum caesus Agamemnon docet,
    aggrediar et te, Oresta, furabor libens.
    fidem secunda poscunt, aduersa exigunt   934deleuit Peiper ||
935   cape hoc decorum ludicri certaminis,
    insigne frontis; laeua uictricem tenens
    frondem uirenti protegat ramo caput,
    et ista donum palma Pisaei Iouis
    uelamen eadem praestet atque omen tibi.
940   Tuque, o paternis assidens frenis comes,
    condisce, Pylade, patris exemplo fidem.
    Vos Graecia nunc teste ueloces equi
    infida cursu fugite praecipiti loca.
  El. Excessit, abiit, currus effreno impetu
945   effugit aciem. tuta iam opperiar meos
    hostes et ultro uulneri opponam caput.
    Adest cruenta coniugis uictrix sui,
    et signa caedis ueste maculata gerit.
    manus recenti sanguine etiamnunc madent
950   uultusque prae se scelera truculenti ferunt.
    concedam ad aras. — Patere me uittis tuis,
    Cassandra, iungi paria metuentem tibi.
  Clytemestra
    Hostis parentis, impium atque audax caput,
    quo more coetus publicos uirgo petis?
955 El. Adulterorum uirgo deserui domum.
  Cl. Quis esse credat uirginem —
  El. Quis esse credat uirginem ——Natam tuam?
  Cl. Modestius cum matre.
  El. Modestius cum matre.—Pietatem doces?
  Cl. Animos uiriles corde tumefacto geris;
    sed agere domita feminam disces malo.
960 El. Nisi forte fallor, feminas ferrum decet.
  Cl. Et esse demens te parem nobis putas?
  El. Vobis? quis iste est alter Agamemnon tuus?
    ut uidua loquere: uir caret uita tuus.
  Cl. Indomita posthac uirginis uerba impiae
965   regina frangam; citius interea mihi
    edissere ubi sit natus, ubi frater tuus.
  El. Extra Mycenas.
  Cl. Extra Mycenas.—Redde nunc natum mihi.
  El. Et tu parentem redde.
  Cl. Et tu parentem redde.—Quo latitat loco?
  El. Tuto quietus, regna non metuens noua:
970   iustae parenti satis.
  Cl. iustae parenti satis.—At iratae parum.
    morieris hodie.
  El. morieris hodie.—Dummodo hac moriar manu.
    recedo ab aris. siue te iugulo iuuat
    mersisse ferrum, praebeo iugulum tibi;
    seu more pecudum colla resecari placet,
975   intenta ceruix uulnus expectat tuum.
    scelus paratum est: caede respersam uiri
    atque obsoletam sanguine hoc dextram ablue.
  Cl. Consors pericli pariter ac regni mei,
    Aegisthe, gradere. nata genetricem impie
980   probris lacessit, occulit fratrem abditum.
  Aegisthus
    Furibunda uirgo, uocis infandae sonum
    et aure uerba indigna materna opprime.
  El. Etiam monebit sceleris infandi artifex,
    per scelera natus, nomen ambiguum suis,
985   idem sororis natus et patris nepos?
  Cl. Aegisthe, cessas impium ferro caput
    demetere? fratrem reddat aut animam statim.
  Ae. Abstrusa caeco carcere et saxo exigat
    aeuum; per omnes torta poenarum modos
990   referre quem nunc occulit forsan uolet.
    inops egens inclusa, paedore obruta,
    uidua ante thalamos, exul, inuisa omnibus
    aethere negato sero subcumbet malis.
  El. Concede mortem.
  Ae. Concede mortem.—Si recusares, darem:
995   rudis est tyrannus morte qui poenam exigit.
  El. Mortem aliquid ultra est?
  Ae. Mortem aliquid ultra est?—Vita, si cupias mori. —        
    Abripite, famuli, monstrum et auectam procul
    ultra Mycenas ultimo in regni angulo
    uincite saeptam nocte tenebrosi specus,
1000   ut inquietam uirginem carcer domet.
  Cl. At ista poenas capite persoluet suo
    captiua coniunx, regii paelex tori.
    trahite, ut sequatur coniugem ereptum mihi.
  Ca. Ne trahite, uestros ipsa praecedam gradus.
1005   perferre prima nuntium Phrygibus meis
    propero: repletum ratibus euersis mare,
    captas Mycenas, mille ductorem ducum,
    ut paria fata Troicis lueret malis,
    perisse dono, feminae stupro, dolo.
1010   nihil moramur, rapite, quin grates ago:
    iam, iam iuuat uixisse post Troiam, iuuat.
  Cl. Furiosa, morere.
  Ca. Furiosa, morere.—Veniet et uobis furor.