| |
|
|
| |
Praefatio II |
XIX |
| |
| |
Qui modo sublimes rerum flectebat
habenas |
| |
patricius, rursum uerbera
nota timet |
| |
et solitos tardae passurus compedis
orbes |
| |
in dominos uanas luget
abisse minas. |
| 5 |
culmine deiectum uitae Fortuna
priori |
| |
reddidit insano iam satiata
ioco. |
| |
scindere nunc alia meditator ligna
securi |
| |
fascibus et tandem uapulat
ipse suis. |
| |
inlatas consul poenas se consule
soluit: |
| 10 |
annus qui trabeas hic dedit
exilium. |
| |
infaustum populis in se quoque uertitur
omen; |
| |
saeuit in auctorem
prodigiosus honos. |
| |
abluto penitus respirant nomine
fasti |
| |
maturamque luem sanior aula
uomit. |
| 15 |
dissimulant socii coniuratique
recedunt; |
| |
procumbunt pariter cum duce
tota cohors, |
16 procumbunt
c : procumbit O || |
| |
non acie uicti, non obsidione
subacti, |
| |
ne pereant ritu quo periere
uiri. |
| |
concidit exiguae dementia uulnere
chartae; |
| 20 |
confecit saeuum littera
Martis opus. |
| |
mollis feminea detruditur arce
tyrannus |
| |
et thalamo pulsus perdidit
imperium: |
| |
sic iuuenis nutante fide ueterique
reducta |
| |
paelice defletam linquit
amica domum. |
| 25 |
canitiem largo raram de puluere
turpat |
25 largo raram
C : raram largo C || |
| |
et lacrimis rugas inplet
anile gemens, |
| |
suppliciterque pias humilis prostratus ad
aras |
| |
mitigat iratas uoce tremente
nurus. |
| |
innumeri glomerantur eri sibi quisque
petentes |
| 30 |
mancipium solis utile
suppliciis. |
| |
quamuis foedus enim mentemque obscaenior
ore, |
| |
ira dabit pretium; poena
meretur emi. |
| |
quas, spado, nunc terras aut quem transibis in
axem? |
| |
cingeris hinc odiis, inde
recessit amor. |
| 35 |
utraque te gemino sub sidere regia
damnat; |
| |
Hesperius numquam, iam nec
Eous eris. |
| |
miror cur, aliis qui pandere fata
solebas, |
| |
ad propriam cladem, caeca
Sibylla, taces. |
| 40 |
iam tibi nulla uidet fallax insomnia
Nilus, |
| |
peruigilant uates nec,
miserande, tui. |
| |
quid soror? audebit tecum conscendere
puppim |
| |
et ueniet longum per mare
fida comes? |
| |
an fortasse toros eunuchi pauperis
odit |
| |
et te nunc inopem diues
amare negat? |
| 45 |
eunuchi iugulum primus secuisse
fateris; |
| |
sed tamen exemplo non
feriere tuo. |
| |
uiue pudor fatis. en quem tremuere tot
urbes! |
47 fatis
O ] fastis Scipio Gentilis || |
| |
en cuius populi sustinuere
iugum! |
| |
direptas quid plangis opes, quas natus
habebit? |
| 50 |
non aliter poteras prineipis
esse pater. |
| |
inprobe, quid pulsas muliebribus astra
querellis, |
| |
quod tibi sub Cypri litore
parta quies? |
| |
omnia barbarico per te concussa
tumultu; |
| |
crede mihi, terra tutius
aequor erit. |
| 55 |
iam non Armenios iaculis terrebis et
arcu, |
| |
per campos uolucrem non
agitabis equum. |
| |
dilecto caruit Byzantius ore
senatus; |
| |
curia consiliis aestuat orba
tuis. |
| |
emeritam suspende togam, suspende
pharetram; |
| 60 |
ad Veneris partes
ingeniumque redi. |
| |
non bene Gradiuo lenonia dextera
seruit; |
| |
suscipiet famulum te
Cytherea libens. |
| |
insula laeta choris, blandorum mater
Amorum, |
| |
nulla pudicitiae cura
placere potest. |
| 65 |
prospectant Paphiae celsa de rupe
puellae |
| |
sollicitae, saluam dum ferat
unda ratem. |
| |
sed uereor, teneant ne te Tritones in
alto |
| |
lasciuas doctum fallere
Nereidas, |
| |
aut idem cupiant pelago te mergere
uenti, |
| 70 |
Gildonis nuper qui tenuere
fugam. |
| |
incluta captiuo memoratur Thabraca
Mauro; |
| |
naufragio Cypros sit
memoranda tuo. |
| |
uecturum moriens frustra delphina
uocabis; |
| |
ad terram solos deuehit ille
uiros. |
| 75 |
siquis adhuc similes eunuchus tendit in
actus, |
| |
respiciens Cypron desinat
esse ferox. |
| |
| |
Liber II |
XX |
| |
| |
Mygdonii cineres, et
si quid restat Eoi, |
| |
quod pereat, regni, certae non augure
falso |
| |
prodigii patuere minae, frustraque
peracto |
| |
uulnere monstriferi praesagia discitis
anni. |
| 5 |
cautior ante tamen uiolentum nauita
Corum |
| |
prospicit et tumidae subducit uela
procellae. |
| |
quid iuuat errorem mersa iam puppe
fateri? |
| |
quid lacrimae delicta leuant? stant omina
uestri |
| |
consulis; inmotis haesere piacula
fatis. |
| 10 |
tum decuit sentire nefas, tunc ire
recentes |
| |
detersum maculas. ueteri post obruta
morbo |
| |
corpora Paeonias nequiquam admoueris
herbas. |
12 herbas
C : artes C || |
| |
ulcera possessis alte suffusa
medullis |
| |
non leuiore manu, ferro sanantur et
igni, |
| 15 |
ne coeat frustra mox eruptura
cicatrix. |
| |
ad uiuum penetrant flammae, quo funditus
umor |
| |
defluat et uacuis corrupto sanguine
uenis |
| |
arescat fons ipse mali; truncantur et
artus, |
| |
ut liceat reliquis securum degere
membris. |
| 20 |
at uos egregie purgatam creditis
aulam, |
| |
Eutropium si Cypros habet? uindictaque
mundi |
| |
semiuir exul erit? quid uos lustrare
ualebit |
| |
Oceanus? tantum facinus quae diluet
aetas? |
| |
Induerat necdum
trabeas: mugitus ab axe |
| 25 |
redditur inferno, rabies arcana
cauernas |
25 redditur
c, Heinsius : redditus O || |
| |
uibrat et alterno confligunt culmina
lapsu. |
| |
bacchatus per operta tremor Calchedona
mouit, |
| |
pronus et in geminas nutauit Bosporos
urbes. |
| |
concurrere freti fauces, radice
reuulsa |
| 30 |
uitant instabilem rursum Symplegada
nautae. |
| |
scilicet haec Stygiae praemittunt signa
sorores |
| |
et sibi iam tradi populos hoc consule
gaudent. |
| |
mox oritur diuersa lues: hinc Mulciber
ignes |
| |
sparserat, hinc uicta proruperat obice
Nereus. |
| 35 |
haec flagrant, haec tecta natant. quam,
numina, poenam |
| |
seruatis sceleri, cuius tot cladibus
omen |
| |
constitit? incumbas utinam, Neptune,
tridenti |
| |
pollutumque solum toto cum crimine
mergas! |
| |
unam pro mundo Furiis concedimus
urbem. |
| 40 |
Vtque semel patuit
monstris iter, omnia tempus |
| |
nacta suum properant nasci: tum decolor
imber |
| |
infantumque noui uultus et dissona
partu |
| |
semina, tum lapidum fletus armentaque
uulgo |
| |
ausa loqui mediisque ferae se credere
muris, |
| 45 |
tum uates sine more rapi lymphataque
passim |
| |
pectora terrifici stimulis ignescere
Phoebi. |
| |
fac nullos cecinisse deos: adeone
retusi |
| |
quisquam cordis erit, dubitet qui partibus
illis |
| |
adfore fatalem castrati consulis
annum? |
| 50 |
sed quam caecus inest uitiis amor! omne
futurum |
| |
despicitur suadentque breuem praesentia
fructum |
| |
et ruit in uetitum damni secura
libido, |
| |
dum mora supplicii lucro, serumque, quod
instat, |
| |
creditur. haud equidem contra tot signa
Camillo |
| 55 |
detulerim fasces, nedum (pro sexus!)
inerti |
| |
mancipio, cui, cuncta licet responsa
iuberent |
| |
hortantesque licet sponderent prospera
diui, |
| |
turpe fuit cessisse
uiros. Exquirite
retro |
| |
crimina continui lectis annalibus
aeui, |
| 60 |
prisca recensitis euoluite saecula
fastis: |
| |
quid senis infandi Capreae, quid scaena
Neronis |
| |
tale ferunt? spado Romuleo succinctus
amictu |
| |
sedit in Augustis laribus. uulgata
patebat |
| |
aula salutantum studiis; huc plebe
senatus |
| 65 |
permixta trepidique duces omnisque
potestas |
| |
confluit. aduolui genibus, contingere
dextram |
| |
ambitus, et uotum deformibus oscula
rugis |
| |
figere. praesidium legum genitorque
uocatur |
| |
principis et famulum dignatur regia
patrem. |
| 70 |
posteritas, admitte fidem: monumenta
petuntur |
| |
dedecoris multisque gemunt incudibus
aera |
| |
formatura nefas. haec iudicis, illa
togati, |
| |
haec nitet armati species; numerosus
ubique |
| |
fulget eques; praefert eunuchi curia
uultus. |
| 75 |
ac ueluti caueant ne quo consistere
uirtus |
| |
possit pura loco, cunctas hoc ore
laborant |
| |
incestare uias. maneant inmota
precamur |
| |
certaque perpetui sint argumenta
pudoris. |
| |
subter adulantes tituli nimiaeque
leguntur |
| 80 |
uel maribus laudes: claro quod nobilis
ortu |
| |
(cum uiuant domini?), quod maxima proelia
solus |
| |
inpleat (et patitur miles?), quod tertius
urbis |
| |
conditor (hoc Byzas Constantinusque
uidebunt?). |
| |
inter quae tumidus leno producere
cenas |
| 85 |
in lucem, fetere mero, dispergere
plausum |
| |
empturas in uulgus opes, totosque
theatris |
| |
indulgere dies alieni prodigus
auri. |
| |
at soror et, si quid portentis creditur,
uxor |
| |
mulcebat matres epulis et more
pudicae |
| 90 |
coniugis eunuchi celebrabat uota
mariti. |
| |
hanc amat, hanc summa de re uel pace uel
armis |
| |
consulit, huic curas et clausa palatia
mandat |
| |
ceu stabulum uacuamque domum. sic magna
tueri |
| |
regna nihil, patiensque iugi deluditur
orbis? |
| 95 |
Mitior alternum
Zephyri iam bruma teporem |
| |
senserat et primi laxabant germina
flores, |
| |
iamque iter in gremio pacis sollemne
parabant |
| |
ad muros, Ancyra, tuos. auctore
repertum |
| |
Eutropio, pelagi ne taedia longa
subirent, |
| 100 |
sed uaga lasciuis flueret discursibus
aestas; |
| |
unde tamen tanta sublimes mole
redibant |
| |
ceu uinctos traherent Medos Indumque
bibissent. |
| |
ecce autem flauis Gradiuus ab usque
Gelonis |
| |
arua cruentato repetebat Thracia
curru: |
| 105 |
subsidunt Pangaea rotis altaeque
sonoro |
| |
stridunt axe niues. ut uertice constitit
Haemi |
| |
femineasque togas pressis conspexit
habenis, |
| |
subrisit crudele pater cristisque
micantem |
| |
quassauit galeam; tunc inplacabile
numen |
| 110 |
Bellonam adloquitur, quae sanguine sordida
uestem |
| |
Illyricis pingues pectebat stragibus
hydros: |
| |
‘Necdum
mollitiae, necdum, germana, mederi |
| |
possumus Eoae? numquam corrupta
rigescent |
| |
saecula? Cappadocum tepidis Argaeus
aceruis |
| 115 |
aestuat; infelix etiamnum pallet
Orontes. |
| |
dum pereunt, meminere mali; si corda
parumper |
| |
respirare sinas, nullo tot funera
sensu |
| |
praetereunt, tantique leuis iactura
cruoris. |
| |
Aspicis obscaenum
facinus? quid crinibus ora |
| 120 |
protegis? en quales sese diffudit in
actus |
120 diffudit C :
diffundit C || |
| |
parua quies, quantum nocuerunt otia
ferri! |
| |
qui caruit bellis, eunucho traditur
annus. |
| |
actum de trabeis esset, si partibus
una |
| |
mens foret Hesperiis; rueret derisa
uetustas |
| 125 |
nullaque calcati starent uestigia
iuris, |
| |
ni memor imperii Stilicho morumque
priorum |
| |
turpe relegasset defenso Thybride
nomen |
| |
intactamque nouo seruasset crimine
Romam. |
| |
ille dedit portum, quo se pulsata
referret |
| 130 |
maiestas Latii deformataeque
secures; |
| |
ille dedit fastos, ad quos Oriente
relicto |
| |
confugeret sparsum maculis seruilibus
aeuum. |
| |
Quam similes haec aula
uiros! ad moenia uisus |
| |
derige: num saltem tacita formidine
mussant? |
| 135 |
num damnant animo? plaudentem cerne
senatum |
| |
et Byzantinos proceres Graiosque
Quirites. |
| |
o patribus plebes, o digni consule
patres! |
| |
quid, quod et armati cessant et nulla
uirilis |
138-39 uirilis . . . sexus
c : uirilem . . . sexum C : uiriles . . . sexum C :
uirilis . . . sexum C || |
| |
inter tot gladios sexus reminiscitur
ira? |
| 140 |
hucine nostrorum cinctus abiere
nepotum? |
| |
sic Bruti despectus
honos? Ignosce
parenti, |
| |
Romule, quod serus temeratis fascibus
ultor |
| |
aduenio: iamiam largis haec gaudia
faxo |
| |
conpensent lacrimis. quid dudum inflare
moraris |
| 145 |
Tartaream, Bellona, tubam, quid stringere
falcem, |
| |
qua populos a stirpe metis? molire
tumultus, |
| |
excute delicias. Thracum Macetumque
ruinae |
| |
taedet et in gentes iterum saeuire
sepultas: |
| |
damna minus consueta moue. trans aequora
saeuas |
149 moue Birt :
mouent O || |
| 150 |
uerte faces; aliis exordia sume
rapinis. |
| |
non tibi Riphaeis hostis quaerendus ab
oris, |
| |
non per Caucaseas accito turbine
ualles |
| |
est opus. Ostrogothis colitur mixtisque
Gruthungis |
| |
Phryx ager: hos paruae poterunt inpellere
causae |
| 155 |
in scelus; ad mores facilis natura
reuerti. |
| |
sic eat: in nostro quando iam milite
robur |
| |
torpuit et molli didicit parere
magistro, |
| |
uindicet Arctous uiolatas aduena
leges; |
| |
barbara Romano succurrant arma
pudori.’ |
| 160 |
Sic fatus clipeo,
quantum uix ipse deorum |
| |
arbiter infesto cum percutit aegida
nimbo, |
| |
intonuit. responsat Athos Haemusque
remugit; |
| |
ingeminat raucum Rhodope concussa
fragorem. |
| |
cornua cana gelu mirantibus exerit
undis |
164 exerit C :
extulit C : excutit C || |
| 165 |
Hebrus et exanguem glacie timor alligat
Histrum. |
| |
tunc adamante grauem nodisque rigentibus
hastam, |
| |
telum ingens nullique deo iaculabile,
torsit. |
| |
fit late ruptis uia nubibus; illa per
auras |
| |
tot freta, tot montes uno contenta
uolatu |
| 170 |
transilit et Phrygiae mediis affigitur
aruis. |
| |
sensit humus; gemuit Nysaeo palmite
felix |
| |
Hermus et aurata Pactolus inhorruit
urna |
| |
totaque summissis fleuerunt Dindyma
siluis. |
| |
Nec dea praemissae
stridorem segnius hastae |
| 175 |
consequitur, centumque uias meditata
nocendi |
| |
tandem Tarbigilum (Geticae dux inprobus
alae |
| |
hic erat) adgreditur. uiso tum forte
redibat |
| |
Eutropio uacuus donis, feritasque
dolore |
| |
creuerat et, teneris etiam quae crimina
suadet |
| 180 |
ingeniis, Scythicum pectus flammabat
egestas. |
| |
huic sese uultu simulatae coniugis
offert |
181 simulatae Birt
: simulato O || |
| |
mentitoque ferox incedit barbara
gressu, |
| |
carbaseos induta sinus: post terga
reductas |
| |
uberibus propior mordebat fibula
uestes, |
| 185 |
inque orbem tereti mitra redeunte
capillum |
| |
strinxerat et uirides flauescere iusserat
angues. |
| |
aduolat ac niueis reducem conplectitur
ulnis |
| |
infunditque animo furiale per oscula
uirus. |
| |
principe quam largo ueniat, quas inde
reportet |
| 190 |
diuitias, astu rabiem motura
requirit. |
| |
ille iter ingratum, uanos deflere
labores, |
| |
quos super eunuchi fastus, quae probra
tulisset. |
| |
continuo secat ungue genas et tempore
pandit |
| |
arrepto
gemitus: ‘I nunc, deuotus
aratris |
| 195 |
scinde solum positoque tuos mucrone
sodales |
| |
ad rastros sudare doce. bene rura
Gruthungus |
| |
excolet et certo disponet sidere
uites. |
| |
felices aliae, quas debellata
maritis |
| |
oppida, quas magnis quaesitae uiribus
ornant |
| 200 |
exuuiae, quibus Argiuae pulchraeque
ministrant |
| |
Thessalides, famulas et quae meruere
Lacaenas. |
| |
me nimium timido, nimium iunxere
remisso |
| |
fata uiro, totum qui degener exuit
Histrum, |
| |
qui refugit patriae ritus, quem detinet
aequi |
| 205 |
gloria, concessoque cupit uixisse
colonus |
| |
quam dominus rapto. quid pulchra uocabula
pigris |
| |
praetentas uitiis? probitatis inertia
nomen, |
| |
iustitiae formido subit. tolerabis
iniquam |
| |
pauperiem cum tela geras? et flebis
inultus |
| 210 |
cum pateant tantae nullis custodibus
urbes? |
| |
Quippe metus poenae,
pridem mos ille uigebat, |
211 metus C : metu
C || |
| |
ut meritos colerent inpacatisque
rebelles |
| |
urgerent odiis; at nunc, qui foedera
rumpit, |
| |
ditatur, qui seruat, eget. uastator
Achiuae |
| 215 |
gentis et Epirum nuper populatus
inultam |
| |
praesidet Illyrico; iam, quos obsedit,
amicus |
| |
ingreditur muros illis responsa
daturus, |
| |
quorum coniugibus potitur natosque
peremit. |
| |
sic hostes punire solent, haec praemia
soluunt |
| 220 |
excidiis. cunctaris adhuc numerumque
tuorum |
| |
respicis exiguamque manum? tu rumpe
quietem; |
| |
bella dabunt socios. nec te tam prona
monerem, |
| |
si contra paterere uiros: nunc alter in
armis |
| |
sexus et eunuchis se defensoribus
orbis |
| 225 |
credidit; hos aquilae Romanaque signa
secuntur. |
| |
incipe barbaricae tandem te reddere
uitae, |
| |
te quoque iam timeant admirenturque
nocentem, |
| |
quem spreuere pium. spoliis praedaque
repletus |
| |
cum libeat Romanus
eris.’ Sic fata
repente |
| 230 |
in diram se uertit auem rostroque
recuruo |
| |
turpis et infernis tenebris obscurior
alas |
| |
auspicium ueteri sedit ferale
sepulchro. |
| |
ille, pauor postquam resoluto corde
quieuit |
| |
et rigidae sedere comae, non distulit
atrox |
| 235 |
iussa deae; sociis, quae uiderit, ordine
pandit |
| |
inritatque sequi. coniurat barbara
pubes |
| |
nacta ducem Latiisque palam desciuit ab
armis. |
| |
Pars Phrygiae,
Scythicis quaecumque Trionibus alget |
| |
proxima, Bithynos, solem quae condit,
Ionas, |
| 240 |
quae leuat, attingit Galatas. utrimque
propinqui |
| |
finibus obliquis Lydi, Pisidaeque
feroces |
| |
continuant Australe latus. gens una
fuere |
| |
tot quondam populi, priscum cognomen et
unum |
| |
appellata Phryges (sed quid non longa
ualebit |
| 245 |
permutare dies?), dicti post Maeona
regem |
| |
Maeones. Aegaeos insedit Graecia
portus; |
| |
Thyni Thraces arant, quae nunc Bithynia
fertur; |
| |
nuper ab Oceano Gallorum exercitus
ingens |
| |
illis ante uagus tandem regionibus
haesit |
| 250 |
gaesaque deposuit, Graio iam mitis
amictu, |
250 Graiio iam C :
iam Graio C || |
| |
pro Rheno poturus Halyn. dat cuncta
uetustas |
| |
principium Phrygibus; nec rex Aegyptius
ultra |
| |
restitit, humani postquam puer uberis
expers |
| |
in Phrygiam primum laxauit murmura
uocem. |
| 255 |
hic cecidit Lyciis iactata paludibus
olim |
| |
tibia, foedatam cum reddidit umbra
Mineruam, |
256 umbra C : unda
C || |
| |
hic et Apollinea uictus testudine
pastor |
| |
suspensa memores inlustrat pelle
Celaenas. |
| |
quattuor hic magnis procedunt fontibus
amnes |
259 hic C : hinc
C : hii C : huic Heinsius || |
| 260 |
auriferi; nec miror aquas radiare
metallo, |
| |
quae totiens lauere Midan. diuersus ad
Austrum |
| |
cursus et Arctoum fluuiis mare. Dindyma
fundunt |
| |
Sangarium, uitrei puro qui gurgite
Galli |
| |
auctus Amazonii defertur ad ostia
Ponti. |
| 265 |
Icarium pelagus Mycalaeaque litora
iuncti |
| |
Marsya Maeandrosque petunt; sed Marsya
uelox, |
266 Maeandrosque
Hall : Maeanderque O || |
| |
dum suus est, flexuque carens iam flumine
mixtus |
| |
mollitur, Maeandre, tuo, contraria
passus |
| |
quam Rhodano stimulatus Arar: quos inter
aprica |
| 270 |
planities Cererique fauet densisque
ligatur |
| |
uitibus et glaucae fructus attollit
oliuae, |
271 glaucae c :
glaucos O || |
| |
diues equis, felix pecorum pretiosaque
picto |
272 pecorum C :
pecoris C : pecori C || |
| |
marmore purpureis caedunt quod Synnada
uenis. |
| |
Talem tum Phrygiam
Geticis populatibus uri |
| 275 |
permisere dei. securas barbarus
urbes |
| |
inrupit facilesque capi. spes nulla
salutis, |
| |
nulla fugae: putribus iam propugnacula
saxis |
| |
longo corruerant aeuo pacisque
senecta. |
| |
Interea gelidae
secretis rupibus Idae |
| 280 |
dum sedet et thiasos spectat de more
Cybele |
| |
Curetumque alacres ad tympana suscitat
enses, |
| |
aurea sanctarum decus inmortale
comarum |
| |
defluxit capiti turris summoque
uolutus |
| |
uertice crinalis uiolatur puluere
murus. |
| 285 |
obstipuere truces omen Corybantes et
uno |
| |
fixa metu tacitas presserunt orgia
buxos. |
| |
indoluit genetrix, tum sic commota
profatur: |
| |
‘Hoc mihi iam
pridem Lachesis grandaeua canebat |
| |
augurium: Phrygiae casus uenisse
supremos |
| 290 |
delapsus testatur apex. heu sanguine
qualis |
290 qualis O ]
quali Heinsius || |
| |
ibit Sangarius quantasque cadauera
lenti |
| |
Maeandri passura moras! inmobilis
haeret |
| |
terminus, haec dudum nato placuere
Tonanti, |
| |
par it finitimis luctus frustraque
Lyaei |
294 par it
Burmannus : par et C : paret C || |
| 295 |
non defensuros inplorat Lydia
thyrsos. |
| |
iamque uale, Phrygiae tellus, perituraque
flammis |
| |
moenia, conspicuas quae nunc attollitis
arces, |
| |
mox campi nudumque solum! dilecta
ualete |
| |
flumina! non uestris ultra bacchabor in
antris |
| 300 |
nec iuga sulcabit noster Berecynthia
currus.’ |
| |
dixit et ad tristes conuertit tympana
planctus. |
| |
labentem patriam sacris ululatibus
Attis |
| |
personat et lacrimis torui maduere
leones. |
303 lacrimis torui
C : torui lacrimis C || |
| |
Eutropius, nequeat
quamuis metuenda taceri |
| 305 |
clades et trepidus uulgauerit omnia
rumor, |
| |
ignorare tamen fingit regnique
ruinas |
| |
dissimulat; paruam latronum errare
cateruam, |
| |
ad sontes tormenta magis quam tela
parari, |
| |
nec duce frangendas iactat, sed iudice
uires: |
| 310 |
uasta uelut Libyae uenantum uocibus
ales |
| |
cum premitur, calidas cursu transmittit
harenas |
| |
inque modum ueli sinuatis flamine
pinnis |
| |
puluerulenta uolat; si iam uestigia
retro |
| |
clara sonent, oblita fugae stat lumine
clauso |
| 315 |
ridendum reuoluta caput creditque
latere |
315 reuoluta C :
uelata C || |
| |
quem non ipsa uidet. furtim tamen aurea
mittit |
316 aurea Burmannus
: ardua O || |
| |
cum donis promissa nouis, si forte
rogatus |
| |
desinat. ille semel nota dulcedine
praedae |
| |
se famulo seruire negat, nec grata
timentum |
| 320 |
munera. militiam nullam nec prima
superbus |
| |
cingula dignari: nam quis non consule
tali |
| |
uilis
honos? Postquam precibus
mitescere nullis, |
| |
non auro cessisse uidet creberque
recurrit |
| |
nuntius incassum nec spes iam foederis
extat, |
| 325 |
tandem consilium belli confessus
agendi |
325 concilium C :
consilium C || |
| |
ad sua tecta uocat. iuuenes uenere
proterui |
| |
lasciuique senes, quibus est insignis
edendi |
| |
gloria corruptasque dapes uariasse
decorum, |
| |
qui uentrem inuitant pretio traduntque
palato |
| 330 |
sidereas Iunonis aues et si qua
loquendi |
| |
gnara coloratis uiridis defertur ab
Indis, |
| |
quaesitos trans regna cibos, quorumque
profundam |
| |
ingluuiem non Aegaeus, non alta
Propontis, |
| |
non freta longinquis Maeotia piscibus
explent. |
| 335 |
uestis odoratae studium, laus maxima
risum |
| |
per uanos mouisse sales, minimeque
uiriles |
| |
munditiae, compti uultus, onerique uel
ipsa |
| |
Serica. si Chunus feriat, si Sarmata
portas, |
| |
solliciti scaenae; Romam contemnere
sueti |
| 340 |
mirarique suas, quas Bosporos adluit,
aedes; |
| |
saltandi dociles aurigarumque
periti. |
| |
pars humili de plebe duces; pars compede
suras |
| |
cruraque signati nigro liuentia
ferro |
| |
iura regunt, facies quamuis inscripta
repugnet |
| 345 |
seque suo prodat titulo. sed prima
potestas |
| |
Eutropium praefert, Hosio subnixa
secundo. |
| |
dulcior hic sane cunctis prudensque
mouendi |
| |
iuris et admoto qui temperet omnia
fumo, |
| |
feruidus, accensam sed qui bene decoquat
iram. |
| 350 |
considunt apices gemini dicionis
Eoae, |
| |
hic cocus, hic leno, defossi uerbere
terga, |
| |
seruitio, non arte pares, hic saepius
emptus, |
| |
alter ad Hispanos nutritus uerna
penates. |
| |
Ergo ubi collecti
proceres, qui rebus in artis |
| 355 |
consulerent tantisque darent solacia
morbis, |
| |
obliti subito Phrygiae belloque
relicto |
| |
ad solitos coepere iocos et iurgia
circi |
| |
tendere. nequiquam magna confligitur
ira, |
| |
quis melius uibrata puer uertigine
molli |
| 360 |
membra rotet, uerrat quis marmora crine
supino, |
| |
quis magis enodes laterum detorqueat
arcus, |
| |
quis uoci digitos, oculos quis motibus
aptet. |
362 motibus
Scaliger : moribus O : nutibus Wakefield || |
| |
hi tragicos meminere modos; his fabula
Tereus, |
| |
his necdum commissa choro cantatur
Agaue. |
| 365 |
Increpat Eutropius:
non haec spectacula tempus |
| |
poscere; nunc alias armorum incumbere
curas; |
| |
se satis Armenio fessum pro limite
cingi |
| |
nec tantis unum subsistere posse
periclis; |
| |
ignoscant senio, iuuenes ad proelia
mittant: |
| 370 |
qualis pauperibus nutrix inuisa
puellis |
| |
adsidet et tela communem quaerere
uictum |
| |
rauca monet; festis illae lusisse
diebus |
| |
orant et positis aequaeuas uisere
pensis, |
| |
irataeque operi iam lasso pollice
fila |
| 375 |
turbant et teneros detergunt stamine
fletus. |
| |
Emicat extemplo
cunctis trepidantibus audax |
| |
crassa mole Leo, quem uix Cyclopia
solum |
| |
aequatura fames, quem non ieiuna
Celaeno |
| |
uinceret (hinc nomen fertur meruisse
Leonis), |
| 380 |
acer in absentes, linguae iactator,
abundans |
| |
corporis exiguusque animi, doctissimus
artis |
| |
quondam lanificae, moderator pectinis
unci. |
| |
non alius lanam purgatis sordibus
aeque |
| |
praebuerit calathis, similis nec pinguia
quisquam |
| 385 |
uellera per tenues ferri producere
rimas. |
| |
tunc Aiax erat Eutropii lateque
fremebat, |
| |
non septem uasto quatiens umbone
iuuencos, |
| |
sed, quam perpetuis dapibus pigroque
sedili |
| |
inter anus interque colos onerauerat,
aluum. |
| 390 |
adsurgit tandem, uocemque expromit
anhelam: |
| |
‘Quis nouus hic
torpor, socii? quonam usque sedemus |
| |
femineis clausi thalamis patimurque
periclum |
| |
gliscere desidia? grauiorum turba
malorum |
| |
texitur, ignauis trahimus dum tempora
uotis. |
| 395 |
me petit hic sudor. numquam mea dextera
segnis |
| |
ad ferrum. faueat tantum Tritonia
coeptis, |
| |
inceptum peragetur opus. iam cuncta
furore |
| |
qui grauat, efficiam leuiorem pondere
lanae |
| |
Tarbigilum tumidum, desertoresque
Gruthungos |
| 400 |
ut miseras populabor oues, et pace
relata |
| |
pristina restituam Phrygias ad stamina
matres.’ |
| |
His dictis iterum
sedit; fit plausus et ingens |
| |
concilii clamor, qualis resonantibus
olim |
403 concilii C :
consilii C || |
| |
exoritur caueis, quotiens crinitus
ephebus |
| 405 |
aut rigidam Nioben aut flentem Troada
fingit. |
| |
protinus excitis iter inremeabile
signis |
| |
arripit infaustoque iubet bubone
moueri |
| |
agmina Mygdonias mox inpletura
uolucres. |
| |
Pulcher et urbanae
cupiens exercitus umbrae, |
| 410 |
adsiduus ludis, auidus splendere
lauacris |
| |
nec soles imbresue pati multumque
priori |
| |
dispar, sub clipeo Thracum qui ferre
pruinas, |
| |
dum Stilicho regeret, nudoque hiemare sub
axe |
| |
sueuerat et duris haurire bipennibus
Ebrum. |
| 415 |
cum duce mutatae uires: Byzantia
robur |
| |
fregit luxuries Ancyranique
triumphi. |
| |
non peditem praecedit eques; non commoda
castris |
| |
eligitur regio; uicibus custodia
nullis |
| |
aduigilat uallo; non explorantur
eundae |
| 420 |
uitandaeque uiae; nullo se cornua
flectunt |
| |
ordine; confusi passim per opaca
uagantur |
| |
lustra, per ignotas angusto tramite
ualles. |
| |
sic uacui rectoris equi, sic orba
magistro |
| |
fertur in abruptum casu, non sidere
puppis, |
| 425 |
sic ruit in rupes amisso pisce
sodali |
| |
belua, sulcandas qui praeuius edocet
undas |
| |
inmensumque pecus paruae moderamine
caudae |
| |
temperat et tanto coniungit foedera
monstro: |
| |
illa natat rationis inops et caeca
profundi |
| 430 |
iam breuibus deprensa uadis ignara
reuerti |
| |
palpitat et uanos scopulis inlidit
hiatus. |
| |
Tarbigilus simulare
fugam flatusque Leonis |
| |
spe nutrire leues, inprouisusque
repente, |
| |
dum grauibus marcent epulis hostique
catenas |
| 435 |
inter uina crepant, largo sopita
Lyaeo |
| |
castra subit. pereunt alii dum membra
cubili |
| |
tarda leuant; alii leto iunxere
soporem; |
| |
ast alios uicina palus sine more
ruentes |
| |
excipit et cumulis inmanibus aggerat
undas. |
| 440 |
ipse Leo damma ceruoque fugacior
ibat |
| |
sudanti tremebundus equo: qui pondere
postquam |
| |
decidit, inplicitus limo cunctantia
pronus |
| |
per uada reptabat. caeno subnixa
tenaci |
| |
mergitur et pingui suspirat corpore
moles, |
| 445 |
more suis, dapibus quae iam deuota
futuris |
| |
turpe gemit, quotiens Hosius mucrone
corusco |
| |
armatur cingitque sinus secumque
uolutat, |
| |
quas figat uerubus partes, quae frusta
calenti |
| |
mandet aquae quantoque cutem distendat
echino: |
| 450 |
flagrat opus; †crebro pulsatus
perstrepit ictu |
450 flagrat C :
feruet C || |
| |
contexit uarius penetrans Calchedona
nidor. |
| |
ecce leuis frondes a tergo concutit
aura: |
| |
credit tela Leo; ualuit pro uulnere
terror |
| |
inpleuitque uicem iaculi, uitamque
nocentem |
| 455 |
integer et sola formidine saucius
efflat. |
| |
Quis tibi tractandos
pro pectine, degener, enses, |
| |
quis solio campum praeponere suasit
auito? |
| |
quam bene texentum laudabas stamina
tutus |
| |
et matutinis pellebas frigora
mensis! |
| 460 |
hic, miserande, iaces; hic, dum tua uellera
uitas, |
| |
tandem fila tibi neuerunt ultima
Parcae. |
| |
Iam uaga pallentem
densis terroribus aulam |
462 terroribus O :
rumoribus c || |
| |
fama quatit; stratas acies, deleta
canebat |
| |
agmina, Maeonios foedari caedibus
agros, |
| 465 |
Pamphylos Pisidasque rapi. metuendus ab
omni |
| |
Tarbigilus regione tonat; modo tendere
cursum |
| |
in Galatas, modo Bithynis incumbere
fertur. |
| |
sunt qui per Cilicas rupto descendere
Tauro, |
| |
sunt qui correptis ratibus terraque
marique |
| 470 |
aduentare ferant. geminantur uera
pauoris |
| |
ingenio: longe spectari e puppibus
urbes |
| |
accensas, lucere fretum uentoque
citatas |
| |
omnibus in pelago uelis haerere
fauillas. |
| |
Hos inter strepitus
funestior aduolat alter |
| 475 |
nuntius: armatam rursus Babylona
minari |
| |
rege nouo; resides Parthos ignaua
perosos |
| |
otia Romanae finem iam quaerere
paci. |
| |
rarus apud Medos regum cruor, unaque
cuncto |
| |
poena manet generi: quamuis crudelibus
aeque |
| 480 |
paretur dominis. sed quid non audeat
annus |
| |
Eutropii? socium nobis fidumque
Saporem |
| |
perculit et Persas in regia uulnera
mouit |
| |
rupturasque fidem, leto pars ne qua
uacaret, |
| |
Eumenidum taedas trans flumina Tigridis
egit. |
| 485 |
Tum uero cecidere
animi tantisque procellis |
| |
deficiunt. saepti latrantibus undique
bellis |
| |
infensos tandem superos et consulis
omen |
| |
agnouere sui, nec iam reuocabile
damnum |
| |
euentu stolidi serum didicere
magistro. |
| 490 |
namque ferunt geminos uno de semine
fratres |
| |
Iapetionidas generis primordia
nostri |
| |
dissimili finxisse manu: quoscumque
Prometheus |
| |
excoluit, multoque intexuit aethera
limo, |
493 multoque C :
multumque C | intexuit C : innexuit C || |
| |
hi longe uentura notant dubiisque
parati |
| 495 |
casibus occurrunt fabro meliore
politi. |
| |
deteriore luto prauus quos edidit
auctor, |
| |
quem merito Grai perhibent Epimethea
uates, |
| |
et nihil aetherii sparsit per membra
uigoris, |
| |
hi pecudum ritu non inpendentia
uitant |
| 500 |
nec res ante uident, accepta clade
queruntur |
| |
et seri transacta
gemunt. Iam sola
renidet |
| |
in Stilichone salus, et cuius semper
acerbum |
| |
ingratumque sibi factorum conscius
horror |
| |
credidit aduentum, quem si procedere
tantum |
| 505 |
Alpibus audissent, mortem poenasque
tremebant, |
| |
iam cuncti uenisse uolunt, scelerumque
priorum |
| |
paenitet; hunc tantis bellorum sidus in
undis |
| |
sperant, hunc pariter iusti sontesque
precantur: |
| |
ceu pueri, quibus alta pater trans aequora
merces |
| 510 |
deuehit, intenti ludo studiisque
soluti |
| |
laetius amoto passim custode
uagantur; |
| |
si grauis auxilio uacuas inuaserit
aedes |
| |
uicinus laribusque suis proturbet
multos, |
| |
tum demum patrem inplorant et nomen
inani |
| 515 |
uoce cient frustraque oculos ad litora
tendunt. |
| |
Omnes supplicio dignos
letoque fatentur, |
| |
qui se tradiderint famulis Stilichone
relicto. |
| |
mutati stupuere diu, sensuque
reducto |
| |
paulatim proprii mirantur monstra
furoris |
| 520 |
auertuntque oculos (proiectis fascibus
horret |
| |
lictor et infames labuntur sponte
secures): |
| |
quales Aonio Thebas de monte
reuersae |
| |
Maenades infectis Pentheo sanguine
thyrsis, |
| |
cum patuit uenatus atrox matrique
rotatum |
| 525 |
conspexere caput, gressus caligine
figunt |
| |
et rabiem desisse dolent. quin protinus
ipsa |
| |
tendit ad Italiam supplex Aurora
potentem, |
| |
non radiis redimita comam, non flammea
uultu |
| |
nec croceum uestita diem; stat lurida
luctu, |
529 lurida C :
liuida C || |
| 530 |
qualis erat, Phrygio tegeret cum Memnona
busto. |
| |
quam simul agnouit Stilicho, nec causa
latebat, |
| |
restitit; illa manum uictricem amplexa
moratur |
| |
altaque uix lacrimans inter suspiria
fatur: |
| |
‘Tantane te
nostri ceperunt taedia mundi? |
| 535 |
sic me ludibrium famulis risumque
relinquis, |
| |
dux quondam rectorque meus, solamque
tueris |
| |
Hesperiam? domiti nec te post bella
tyranni |
| |
cernere iam licuit? sic te uictoria
nobis |
| |
eripuit Gallisque dedit? Rufinus
origo |
| 540 |
prima mali: geminas inter discordia
partes |
| |
hoc auctore fuit. sed iam maiora
mouenti |
| |
occurrit iusta rediens exercitus
ira, |
| |
fortis adhuc ferrique memor. breuis inde
reluxit |
| |
falsaque libertas; rursum Stilichonis
habenis |
| 545 |
sperabam me posse regi. pro caeca
futuri |
| |
gaudia! fraterno coniungi coeperat
orbis |
| |
imperio (quis enim tanto terrore
recentis |
| |
exempli paribus sese committeret
ausis?), |
| |
cum subito (monstrosa mihi turpisque
relatu |
| 550 |
fabula) Rufini castratus prosilit
heres, |
| |
et similes iterum luctus Fortuna
reduxit, |
| |
ut solum domini sexum mutasse
uiderer. |
| |
Hic primum thalami
claustris delicta tegebat, |
| |
clam timideque iubens; erat inuidiosa
potestas, |
| 555 |
sed tamen eunuchi, necdum sibi publica
iura |
| |
sumere nec totas audebat uertere
leges. |
| |
sed postquam pulsisque bonis et faece
retenta |
| |
peiores legit socios, dignusque
satelles |
| |
hinc Hosius stetit, inde Leo, fiducia
creuit |
| 560 |
regnandique palam flagrauit aperta
libido. |
| |
patricius consul maculat quos uendit
honores; |
561 patricius O ]
patriciis Heinsius || |
| |
plus maculat quos ipse gerit. iam signa
tubaeque |
| |
mollescunt; ipsos ignauia fluxit in
enses. |
| |
exultant merito gentes facilisque
uolenti |
| 565 |
praeda sumus. iam Bistoniis Haemoque
niuali |
| |
uastior expulsis Oriens squalescit
aratris. |
566 aratris O :
aristis c || |
| |
ei mihi, quas urbes et quanto tempore
Martis |
| |
ignaras uno rapuerunt proelia
cursu! |
| |
nuper ab extremo ueniens equitatus
Araxe |
| 570 |
terruit Antiochi muros ipsumque
decorae |
| |
paene caput Syriae flammis hostilibus
arsit. |
| |
utque grauis spoliis nulloque obstante
profunda |
| |
laetus caede redit, sequitur mucrone
secundo |
573 secundo C :
cruento C || |
| |
continuum uulnus. nec iam mihi Caucasus
hostes |
| 575 |
nec mittit gelidus Phasis: nascuntur in
ipso |
| |
bella sinu. legio pridem Romana
Gruthungi, |
| |
iura quibus uictis dedimus, quibus arua
domosque |
| |
praebuimus, Lydos Asiaeque uberrima
uastant |
| |
ignibus et si quid tempestas prima
reliquit. |
| 580 |
nec ui nec numero freti; sed inertia
nutrit |
| |
proditioque ducum, quorum per crimina
miles |
| |
captiuis dat terga suis, quos teste
subegit |
| |
Danubio, partemque timet qui reppulit
omnes. |
| |
Aula choris epulisque
uacat nec perdita curat, |
| 585 |
dum superest aliquid. ne quid tamen orbe
reciso |
| |
uenditor amittat, prouincia quaeque
superstes |
| |
diuiditur, geminumque duplex passura
tribunal |
| |
cogitur alterius pretium sarcire
peremptae. |
| |
sic mihi restituunt populos; hae arte
reperta |
| 590 |
rectorum numerum terris pereuntibus
augent. |
| |
In te iam spes una
mihi. pro fronde Mineruae |
| |
has tibi protendo lacrimas: succurre
ruenti, |
| |
eripe me tandem seruilibus, eripe,
regnis, |
| |
neue adeo cunctos paucorum crimine
damnes |
| 595 |
nec noua tot meritis offensa prioribus
obstet. |
| |
iamiam flecte animum. suprema pericula
semper |
| |
dant ueniam culpae. quamuis iratus et
exul |
| |
pro patriae flammis non distulit arma
Camillus. |
| |
non te subtrahimus Latio; defensor
utrique |
| 600 |
sufficis. armorum liceat splendore
tuorum |
| |
in commune frui; clipeus nos protegat
idem |
| |
unaque pro gemino desudet cardine
uirtus.’ |
|
§ |
